O le a sili ona vave ma taugofie fesootaiga televavave mo Samoa

Faaalia e le Minista o Fesootaiga ma Faamatalaga Faatekonolosi, le afioga Tuisugaletaua Sofara Aveau, o le a sili atu ona lelei ma vave fesootaiga televavave faaonapo nei e maua i Samoa pe a mae‘a le galuega o se laina fou o fesootaiga o le a faagaioia ma pulea lava e tagata Samoa
Faaalia e le Minista o Fesootaiga ma Faamatalaga Faatekonolosi, le afioga Tuisugaletaua Sofara Aveau, o le a sili atu ona lelei ma vave fesootaiga televavave faaonapo nei e maua i Samoa pe a mae‘a le galuega o se laina fou o fesootaiga o le a faagaioia ma pulea lava e tagata Samoa

Ua faitioina le taugata o fesootaiga televavave faaonapo nei i Samoa ae e lē o maua le saoasaoa mooomia e tatau ona oo i ai mo le faia o galuega eseese aemaise o pisinisi. E lē fou le faalogoina o ia faitioga talu ona oo mai i Samoa le laina o fesootaiga e ta‘ua o le broadband lea o loo sau mai Hawaii e ui mai i lalo o le alititai o le sami afe ane i Amerika Samoa ma oo mai ai i Samoa.

O le taimi na taunuu ai lea laina o fesootaiga i lalo o le sami na alalaga le toatele i le fiafia auā o le a taugofie ai fesootaiga ma vave. Peitai e lei faamalieina le atunuu i lea laina o fesootaiga ae e taugata, pe a fua i le totogi o ia ituaiga o fesootaiga o loo maua e isi atunuu lata mai i Samoa. E lei nofoai le Malo i le sailia o se isi aula e faaleleia ai fesootaiga ma ia taugofie.

O lea la ua faalauiloa e le Minisita o Fesootaiga ma Faamatalaga Faatekonolosi le afioga Tuisugaletaua Sofara Aveau, le faatuina o se kamupani o laina o fesootaiga a Samoa e pei ona faaigoaina o le Samoa Submarine Cable Company.

Faaalia e le minisita o kamupani telefoni o le BlueSky, Digicel, ma le Computer Service Limited poo le CSL o le a faatasia i le faagaioia o le kamupani faaopoopo i ai ma le sao tau tupe o le NPF ma le Faalapotopotoga o tupe teu faafaigaluega le UTOs.

“O le Kamupani a Samoa mo laina o fesootaiga i lalo o le sami, o se faiga fou faapaaga a le Mālō ma pisinisi tumaoti. I le tau e tusa ma le 49 miliona tala Amerika, o le atinae e faatupeina e le Faletupe ole Lalolagi, le Faletupe o Asia ma le Pasefika, le Matagaluega o le Va-i-fafo a le Mālō o Ausetalia, faapea le kamupani fou ua faatuina.

O lenei kamupani, o se tuufaatasiga lea o kamupani o fesootaiga ma initaneti (Bluesky, Digicel ma le CSL), faapea faalapotopotoga tumaoti (SNPF, UTOS ma le SLAC)’’, na saunoa ai le minisita. Na ia faaalia foi, e tusa ma le 18 masina e fausia ai le laina ma faaolaina mo lona faaaogāina.

A mae‘a lea laina, o le a matua faaleleia ma faamalosia atili ai fesootaiga ma fafo. O le umi ole laina e tusa ma le 1,300 kilomita, e taoto mai Samoa (Upolu ma Savaii) ma fesootai atu i le Southern Cross Cable Network o loo taoto i Suva i Fiti.

Faaleleia le Initaneti mo soo se tagata Samoa 

I le laina fou lenei, o le a mafai ai e kamupani fesootaiga o iai nei ona matuā faaititia le tau o le initaneti. O le a faamalosia foi le Ofisa o le Pule Faatonu (Regulator) ina ia ausia lea taunuuga lelei.

O le faaiuga i le fausia o le laina fou mai Samoa i Fiti, sa manaomia ai se sailiiliga ma suesuega auiliili ma ua faafetaia ai e le minisita le Matagaluega o le Va-i-Fafo a le Malo Ausetalia ma le Ofisa o Ausetalia i Apia, mo le faatupeina o totogi o konesale faapitoa mo le atinae.

O le vaega lea o konesale sa latou iloiloina ni auala se valu mo le fausia o se laina fou, ma e aofia ai le laina agai i Niu Sila, laina i Toga, laina i Hawaii, laina e fesootai ai i isi laina i le itulagi o le Pasefika, pei o le Laina a le Pasefika, ma le Hawaiki.

O le filifiliga ma le faaiuga mo le laina mai Samoa i Fiti, o le auala pito sili lea ona lelei e pei ona saunoa le afioga Tuisugaletaua.

O lea laina o le a gafatia ma faamalieina ai manaoga o Samoa mo le isi tolu sefulu tausaga oi luma, ma o le a mafai ai foi ona maua le avanoa mo motu Uea ma Futuna o ni teritori i le Pasefika o le atunuu o Farani, ae faapena foi Vanua Levu i Fiti.

Vaega faaiu o le finagalo o le minisita:

Fesootaiga mo fanau a tatou fanau: O le laina fou lenei e oo atu lona malosi poo le tele i le 3 terapite ma e mafai foi ona siitia i le 8 terapite – e mafai ona maua mai ai le afe ma afe o ala ata manino i televise ma isi auaunaga.

O le laina lenei e mafai ai foi ona faateleina avanoa mo pisinisi ma le atinaeina o le tamaoaiga – aemaise lenei vaitau i le faaaogāina e pisinisi o fesootaiga mo le ofoina atu o auaunaga faapisinisi, e o faatasi lava ma le alualu pea i luma o fesootaiga i telefoni feaveai ma ala televavave lautele mo fesootaiga (broadband) i totonu o Samoa.

O le siitia o fesootaiga tau initaneti e maua mai ai nisi ala manuia pei o le

Faaleleia o auaunaga faasoifua maloloina ma Niu Sila ma Ausetalia

Avanoa e toe toso mai ai o tatou tagata o loo aumau i nuu mamao ae faatino atu i Samoa nei a latou pisinisi

Siitia avanoa mo aoaoga faatino i luga o ala o fesootaiga, ma faaleleia atili ai fesootaiga ma isi lala o le Iunivesete o le Pasefika, e faaaogāina ai laina tetele nei (Fiti, Toga, Vanuatu ma Samoa)

O le a mafai e tagata Samoa uma ona faafiafiaina i ala manuia eseese pe a siitia ala o fesootaiga mo Savaii! Taitaiga a Samoa i le Pasefika: O le a mafai e lenei laina fou ona aumai faatasi tagata ma fesoasoani i fesootaiga mo uso a atumotu i Amerika Samoa, ae faapena Uea ma Futuna, atoa ai ma Vanua Levu le isi motu tele o Fiti.

E avatu ai le faafetai ma le faamalo ile tatou komiti faafoe o loo aofia ai le tatou matagaluega o Fesootaiga, Matagaluega o Tupe, Ofisa o le Loia Sili, Ofisa o le Pule Faatonu, Bluesky, Digicel ma le CSL, aemaise a tatou konesale mai Ausetalia o loo uunaia malosi le poloketi, ina ia tino mai auā le siitia o auaunaga tau fesootaiga mo le agai atu i le lumanai, ae manuia ai tagata Samoa uma.

Faafetai tele ia tatou paaga ua ofoina mai vaega tupe e faafaigaluegaina mo lenei atinae tāua auā se manuia o nai o tatou tagata. Ae lē faaitiitia le faafetai i le Afioga i le Palemia ma le mamalu o le Kapeneta ona o le latou tofa, aemaise le latou silasila mamao ma le taitaiga ina ia saga faamalosia lenei atinae ma manuia ai pea Samoa!