Fesiligia le uiga o le monotaga i le Palota

O le mataupu lenei ua ogatotonu i ai le tele o talanoaga i Samoa i lenei vaiaso. Ua avea le pa‘ū o le sui e toatasi na faapea o le a tausinio ma le Palemia mai i Lepa ma auala ua lagalagā ai nei manatu i lenei faaiuga.

O le vaiaso lenei e fofogaina ai mafuaaga ma le faauigaga a le Faamasinoga Maualuga i lenei mataupu ma le mafuaaga ua faia ai le faaiuga, ua lē mafai ai nei e Tuula Kiliri ona tausinio i le faiga palota a Samoa ia Mati le aso 4.

A o lei aumaia la se faaiuga a le Faamasinoga, o nisi nei o finagalo ua faaalia, pe aisea lava ua ave ai le faamamafa i lenei vaega o tu ma aga faa-Samoa aemaise o le fesootaiga ma le taumafai o soo se tasi e ofi atu i le sailiga tofi a le atunuu.

O le monotaga ma lona faauigaga, atonu ua tofu lava le afioaga latou poo le pulenuu foi ma lona faauigaga.

O le monotaga i le mau a le Alii Palemia, o le tagata e saomea i taimi uma i le nuu. E lē na o faalavelave tetele e onoono atu ai. E lē na o le fafaga foi o le nuu i le taimi e nofo suafa ai.

Ae o le fai monotaga i lana faamatalaga o le tagata e iai i taimi uma e moomia ai atina‘e fai a le nuu. E fai ana lafolafoga e pei ona faatino i masina uma.

O le pulenuu o le afioaga o Saleapaga lea na musu e fai se tusi e faamaonia ai le fai monotaga ma le fai nuu o Tuula Kiliri ma o ia lava o loo ave i ai le faatuatuaga a le Malo e fesootai atu e ala i le faatinoga ma le faamalosia o lea tulafono.

O faitioga ua laga e aofia ai tulaga nei: Faafefea le matai o loo fai monotaga mai lava i atunuu mamao i masina uma – ae o lea foi e lē mafai ona palota pe tamoe i le palota ona seiloga e nofo i Samoa mo tausaga e tolu.

Faafefea le tagata o loo i tua ma le nuu ae o lea e mafai lava ona saini lona ia pulenuu ina ia tamoe ai i le faiga palota? Faafefea le tagata o loo fai monotaga ae e lē fiafia i ai le pulenuu?

O loo finau Tuula Kiliri o ana monotaga na faia e lona aiga o loo nonofo ai i Saleapaga, ae o lea ua tali mai le Faamasinoga e lei faia sea tulaga.

O le monotaga o le saogamea i lona faauigaga.

E iai saogamea poo monotaga e ta‘ua o monotaga sauoo – e tatau ai ona aofia uma soo se matai o le nuu.

E iai foi monotaga ua ta‘ua o monotaga togi matai‘a – o le monotaga lea e tofia vaega o le nuu e faia e pei o matai tulafale, o le aumaga, poo matai alii. O le monotaga foi lea e tele ina fai ai e aiga o loo nonofo i nuu monotaga mo o latou suli o loo nonofo ese.

O le ā lava le faauigaga e manino o le monotaga o lou sao lea i saogamea a le nuu. O le ioega lava foi la e tele ina sau i le nuu mo se sui e fia alu e tauva i le palota. Ae ua iai sui tauva ua mafai lava e i latou ona taufetuli i palota ua mavae atu e aunoa ma le ioega a le nuu ma ua mafai ai ona oo mai i le Palemene ia latou lava palota e aoina.

O le palota tele la lenei ua lē mafai ona toe fai lea tulaga ona o lea ua pasia le tulafono e sau sa‘o ai le faamaoniga mai i pulenuu latou te faamaonia ai le sao o le matai i totonu o le nuu. Atonu o se tulaga lelei lea pe a fuafua atu i le taofiofi ai o le soona o lava o nisi e aunoa ma se faamuamua e ave i nuu e pogai mai ai o latou suafa matai.

Ae e toatele matai o loo galulue ma faamautu i le talafatai o le taulaga, e lē o faia ni monotaga faalemasina ae o loo faimea i le nuu, o loo talimalo i sui o le nuu i taimi uma e afea ai ma saili atu i ai fesoasoani i atina‘e fia fai a nuu.

O loo iai matai e leai se taimi e oo ai i le nuu ma ua lē aoina ai se tupe i masina taitasi ae o le fesoasoani o loo ofo i le nuu e maualuga atu le tau nai i lo lafolafoga nei.

O lea foi e talanoaina i lenei vaiaso le pulenuu o se tasi o afioaga i le Faasaleleaga ua alu lava ia saini ma faamaonia se tasi o sui tauva ae o loo i tua o le nuu lea sui ma e lē o iai se finagalo o le nuu e toe alu i le Palota.

O lea la ua folafola nisi matai o le afioaga o le a faatea atu loa ma le pulenuu latou. Ae ua sao le sui tauva.

E foiga mai i le matau atu o le faaiuga lava e sau i le tagata e toatasi, o le pulenuu lea.

Auā o le sui lea na sao mai i le faaiuga a le Faamasinoga i le vaiaso na tea nei, o loo ua faamalieina le Faamasinoga o loo fai lana monotaga ma o loo iai foi i talanoaga a le nuu na lafo e lē mafai ona tauva i se faamaoniga a le Pulenuu ae tuu atu i le Pulenuu e musu e saini le faamaoniga ma ua lē mafai ai lava ona alu lea sui i le faigapalota o loma nei.

E pei ai la ona toe tulai mai ai se manatu, atonu e lē o le monotaga e tatau ona talanoaina ae o le tofi pulenuu. Pe lē talafeagai foi i le tulafono ona faamasinoina le faamaoni o tofi pulenuu i auala ua faia ai a latou faaiuga. Ae faafefea isi sui o le afioaga e mafai ona ave i ai le  faamaoniga lenei pe afai e lē o lelei le va faaletagata o le pulenuu ma se sui tauva.

E ui o lea ua mae‘a lea vaega ua vevela ai finauga o le Palota o lea ua aga atu nei i latou ua mafai ona lesitala mo le vaiaso atoa o totoe taumafai ai e saili uma le au palota auā le faiga filifiliga o lenei tausaga, ae mo Tuula Kiliri, o lea ua toe faatali foi seia oo atu i le isi faiga palota ona faato‘ā mafai lea ona tauva pe a iai pea lona manaoga e tausinio i le tofi.

O le manatu o nisi, ua tatau loa ona talepe le faaaogā o le Faa-Matai i le Faigapalota o le sailiga o tofi o le Palemene auā o le mafuaaga lea ua tulai mai ai le tele o vaega o le Faa-Samoa ua nini faatasi ma upufai o Malo – o se faiga faapapalagi ua unaia ai le tagata taitoatasi ma ona aiā tatau, ona o le manatu, e lē o fealofani faiga ma tu faaleaganuu ma faiga ma tu faatemokarasi.