Punialavaa o ananei, ananafi ma taeao

Punialavaa
Punialavaa

UPU TOMUA

O le Igoa lea ua faaulutalaina ai le Fetii Fou o Fatuga a le Punialavaa o le a umusaina i le Aso 09 Iuni 2018 i le Fale o Samoa i Niu Sila. O le tausaga le nei 2018, ua faamanatu ai le 50 tausaga, o fatufatu le alii faifeau o Rev. Lale Peteru ma le Punialavaa. I nei tausaga e tele ua faapea foi ona le i motusia le tautua Lagisolo a Vini ma le fanau, i Fatuga i la tatou Gagana Samoa.

TALAAGA O LE AUFAIPESE

Na fesiligia e le Susuga a Tavai Meni o le Ofisa Faasalalau – Radio 1593AM le susuga a Lale Peteru i le tala faasolopito o le Punialavaa. Na tali Lale Peteru e faapea;

I. ULUAI PUNIALAVAA. 1.

O le 1966, na pue ai le matou aufaipese ma lo’u Tamā & lo’u Tinā, ma le isi tama o le nuu i le 2AP. Sa faaigoa e lo’u Tinā i le Punialavaa.

O iinā na amata faapese ai a’u a’o o’u laititi. O lea foi na tŭtŭ ai le afi o le agaga pese, i lo’u loto. O nai o’u matua, o tagata e fiafia i Musika Samoa.

O si o’u Tamā o Peseta Lale Peteru; sa fai latou faaili ma tupulaga o le matou nuu mai le 1940s- 1950s. O faaili ia na tāina Koneseti faa Samoa i le matou nuu i tausaga ia. O lana instrument (mea fai faaili) o le penisiō (banjo).

*Ae o si o matou Tinā, (Akenese Galumalemana Filipō Tamaaleve’a); e lelei lana ta Kitara. (‘Igi faa-Samoa). Soo Ki o le kitara, e lelei ai. Fai mai Akenese na a’o lana ta Kitara ma Ukulele, e Taupou Sa a’o aoga i Savalalo i le 1930s-1940s.

E lē gata i le tāina o meafaaili ia, ae lelei foi o la leo i le Lagisolo (Usu-pese), ma le Fatusolo (Fatu-pese). Sa ou vaai i le faatinoga o a la taleni ia, i Koneseti 1950s- 1960s. Na ou vaai foi ma faalogo, o Lagisolo ai si o’u Tinā i Koneseti a le matou nuu.

O nai taleni faatauvaa ia a si toeaina ma si loomatua, na faama’itea lo’u fiafia i fatuga Samoa.

II. FATUGA FAA-TAMAITI

Talu mai le faaiuga o le 1960s, na matou fatu ma tamaiti o le matou nuu pese i mea e tutupu i lo matou nuu. A tuua mai le Aoga i le Vaimauga Intermediate; matou te savali mai lava i le auala, ma fatu mai pese i ni mea na tutupu i lo matou nuu.

O Pese na, na fiafia ma taliē le matou nuu e faalogologo pe a matou usuina. Faataitaiga:

(i). Fana Povi.” – O si tamaloa o le matou nuu na alu e gaoi popo i le togā niu o le WSTEC, ae fana ai e le leoleo po i le fana pulu-oge.

(ii). O le Bingo: ae alu atu ai le ‘onā palauvale i le lauina o le Bingo.

Na avea le Fatusolo i nai mea iti ia, na faasolo atu ai ina lelei la’u Fatu pese.

FATUPESE ALOAIA:

O le 1968, na mafai ai ona fatu la’u uluai fatuga aloaia (original song). “La’u Maasoama.”

Na amata mai ai lava i tausaga ia, ona pei o se afi mu saesae lo’u agaga fatufatu. Ua matala lo’u mafaufau i Utuvagana; ma fatufatu upu o le Gagana, ae sa faigatā ona ou fauina ni fati.

Na fesoasoani tele Pese na ou faalogo o pepese ai o’u Matua; e atia’e ai lo’u iloa i le faiga o fati (Chord progression). Ona ou nofo lea, ma toe teuteu. (Collaboration).

Sui le Gagana. (Change the terms)

Sui le Uiga. (Improvise or change the Interpretation)

Pe sui foi le fati. (Or even renew the tune).

AUFAIPESE ALOAIA: 1970- 1974: PUNIALAVAA 2.

Lale, Petelo Tafaese, Manuele Ioane

O le tausaga lea, ua fai loa la’u Aufaipese ma isi tama o le matou nuu. Na ou faaigoaina o le Punialavaa. O Samoa, i tausaga ia, ua na o le 2AP lava e pue ai Pese. Ua taumafai foi le Radio 2AP, ina ia faaleleia le tulaga tau Fatuga o Pese Samoa, e lē gata mo ana Polokalame mo faasausauga a le Atunuu; ae o feau tāua mai Matagaluega o le Malo e faasalalau atu. O lea na amata ai ona fai Tauvaga Pese.

O le 1972: O le uluai Tauvaga Pese lea. O le taumafaiga a le Soifua Maloloina e tala’i atu le feau i Aiga Fuafuaina. O le Tauvaga lea na sili ai le Matagi-mai-Sasa’e mai Saanapu ma le Fauula mai Letogo, i lana Pese; “Ua faalalava, faalalava solo Amene.”

I le 1974: O le Tauvaga na faama’ite e le Ofisa o Aoga. O le faamoemoe, ina ia faaleleia le Gagana Fatusolo i le Gagana Samoa. O le tauvaga lea na sili ai le Kukama mai Tufulele i lana Pese; “O le Poto.”

Sa matou pepese ai, ae lei taitai lava i tama matutua ia.

VI. AUFAIPESE FOU: 1975: PUNIALAVAA 3.

O tausaga ia, na ou lagona lava ua ou feololo i le taaloga. Tele a’u pese ua tusia, ae leai se ta Kitara lelei pei o isi Faaili- Maatulua, Fauula, Matagi-mai-Sasa’e, Kukama. O le taimi lea, ua amata ona a’e mai le Tiamaa, Rosa Pa’epa’e ma isi.

O lea na ou talosaga ai i lo’u tausoga o Lila Usini Peteru, o le ta Kitara a le Maa Tulua, e fesoasoani mai i le taumafaiga o la’u Aufaipese. Na alofa mai Lila ma ua fesoasoani mai. Na uma le Polokalame muamua i le 2AP, ae sau Lila, faamavae mai; ona e faigata le va ma lana aufaipese o le Maatulua.

Ae i ai lana uo, sa amataina ma lona Tamā le Fauula i Letogo, ua uma ona talanoa i ai; ua fiafia e sau. O le po na omai ai Lila ma Taufale, na matuā tumu lo matou fale i le matamata ma faalogologo i le fela’u a Taufale i le 12 manoa.

O le po lava lea na ou lagona ai, ua aumai e Lila le auro i o’u lima. O le matuā matautia lava o le ta a Taufale. Pau lava lea o le mea na ou misia. O leo o mea faaili, e faaofu ai a’u fatuga.

*O le 1976- O le Tauvaga Faasao mo Taeao a le Matagaluega o le Siosiomaga.  Na mānumālō ai le Punialavaa i le Pese- “Ua se galu fati i ao ma po.”

(Lale, Lila, Taufale, Tiitii. Ua ulufale Vitale Petelo).

*O le 1978- O le Tauvaga o le Săogalēmū i Ala Tetele a le Matagaluega o Leoleo & Falepuipui. Na manumalō ai foi le Punialavaa.

O le tausaga lava lea, na malaga ai Taufale i Niu Sila. O Taufale, ua leva ona fia malaga i Niu Sila, ae lē pasia lana Ripoti o le Falema’i. O lea na o ai ma Lila, auā e faigaluega Lila i le X-RAY i Matootua, pue le ata o le fatafata o Lila, ae ave fai ai pepa o Tau.

O se itū lelei le alofa ua faia mo Taufale. Ae pagā lea, ua faaletonu ai le Punialavaa, auā ua leai nei se ta 12 manoa. O lea na ou aumaia ai le tama o Papu Lafita sa aoga i le Vaimauga a’o o’u faiaoga ai. Na talia lelei la’u tomaaga e nai ona mātua o Lafita ma Pualele i Vaiala. E lei leva ona a’o e Papu pese uma na ta e Taufale, ae maua lelei.

PUNIALAVAA LONA 4.

(Lale, Lila, Tiitii, Vikale, Kirisimasi, Papu).

O le tausaga lea e 1980, na faia ai le Tauvaga pese a le Kamupani Vaalele o le Polenisia. Na sili le Tiamaa ae tulaga lua le Punialavaa. Peitai, na toe fesootai mai le Polenisia; e fia ave le Punialavaa faatasi ma le Tiamaa i Amerika Samoa, e nonofo i le Rainmaker Hotel ma faafiafia ai. O le malaga lea, na matou feiloai ai ma Vini Sofara. Sa malaga atu foi o ia, i lona faailoga o le mānumālō i tauvaga tausala a le Matagaluega Katoliko i Sagaga le Falefā,

O le faaiuga o le tausaga e 1980, na ma faaipoipo ai ma Vini; o le tausaga foi lea ua amata ai suiga i leo o le Punialavaa. Ua sauni atu nei i le Tauvaga pese mo tagata e i ai Manaoga Faapitoa- (Special Needs). O le Tauvaga Pese lea na ou fai atu ai i tama; o le a usu e Vini le Pese.

O le uluai pese lea na Lagisolo ai Vini. Na mānumālō le Punialavaa i lana Pese- “Taelega i Petesa.”

O le 1981 ua ta’ape ai le Punialavaa String Band: – (Lale, Lila, Papu, Vitale, Falevī). A o le taimi lea ua amata ona i ai Fale Pue Pese i Tutuila.

PUNIALAVAA 1980: O le taimi lea o Vini.

O le ofi mai o Vini, o le isi lea suiga tele o le Punialavaa. E lē gata o le suiga i leo, ae o lona Tamā o Nonumalo Sofara, o le tasi o Matai Fatusolo o Pese faa-Samoa. O le tasi o laui’a e tamaoaiga lana Utuvagana i le Gagana Samoa. Sa tele le fesoasoani na ou maua mai ia Nonumalo Sofara. O nisi o ana fatuga, na ma faaaogāina ma Vini.

E faapea foi i le Tinā o Vini, le faletua iā Eni Sofara ma le uso o lona Tinā le Masiofo iā Laulu Fetauimalemau Mataafa. O latou ia, na aumai ai le tele o upu o nisi fatuga tuai; pei o le Vii o le Ainiusami, ma le Vii o Apolima; “Ou te lē tala’ole.

O le 1981- Samoa Day Star Recording Studio.

Studio Musicians- Paul Pouesi, Harry Miller, Agaiotupu Pouesi, Danny Lankilde, Sam Samia, Falevi Jr. Petana.

O le 1982- Ua ma ulufale ai i le Kolisi Faafaifeau i Malua.

Ua faaauau pea ona ma o i Tutuila e pue a ma pese. Na ou fai iā Vini; o a’u pese, o taumafa o le Mafaufau (Intellectual Properties). A lē pueina, o le a pei o le maumaga e ‘ai e le vao; pe saoloto ai le gaoi. Ua faaaogāina foi tagata fai Musika o Samoa e tāina a ma pese.

*Recording – Aliimau Junior Scanlan’s Studio. (Pago Pago).

*Studio Musicians- Aliimau Jr. Scanlan, Bernard Scanlan, Lene Tunupopo (Drums), Junior Hall (Guitar), Katina brothers (Horns).

*1998- Recording – Digital Wave Studio (Lepopoi Schwenke).

Studio Musician – Faamanatu Solomona.

PUNIALAVAA LONA 5:

O le taimi lea ua ofi mai le ma fanau o Nanai Viellani Manūtōipule, Vania Tutainuumā, Punialavaa Chesed.

*2002- Recording – SAMMS – “Tatatuli.”

Studio Musician- Faamanatu Solomona.

*2003- Recording Kyla Records – “Ne’i galo i Ola le Feagaiga.”

Studio Musician- Hemi Solomona.

*2005/6- Recording – SSP Records, Tanupō Aukuso

Studio Musician – Tua Kaisala. “Relax & Unwind.”

*2011 – Recording – Tua Kaisala –

Studio Musicians- Tua Kaisala & Sweet and Ire. “E Auro pea Oe.”

PUNIALAVAA O LE TAIMI NEI:

Lale, Vini, Nanai Viellani Manūtōipule, Vania Tutainuumā Bunyali, Lelua’ipouomālō Punialavaa Chesed, ma le Uii o le nei aiga o Melody Galoiolalefeagaiga.

* 2016 – 2018 – Recording – Oracle Records

Studio Musicians- Emanuel Enzinc, Joshua Mase. “Ananafi, Nei & Taeao.” (Yesterday, Today & Tomorrow).

E faia pea.