Toe faafoi mai le aeto a Siamani i Samoa

A toe mafaufau i teuga a fitafita a Siamani e masani ona vaaia i ata tifaga o taua ua mavae, e lē taumate e manatua lava le tagavai o lea atunuu e faapipii i luma o pulou o fitafita – o se aeto siliva lea foi sa i le fu‘a o lea atunuu i tausaga ua mavae.

O le aeto siliva lea sa amata mai i vaitaimi o le Kaisa – le Emeperoa o Siamani ma e tatala apaau o le aeto – o le faatusa foi lea o le aeto sa faapipii ai e Siamani i le maa faamanatu o loo i Mulinuu i Apia. O se maa faamanatu na faatu ai e Siamani e manatua ai lo latou foi fesootaiga ma Samoa ma o le tausaga e 1913 na faatu ai.

O asiasiga la o le tusa ma le 15 tausaga talu ai na maua ai ua leai se aeto lea, ma na manatu ai se alii Polofesa o le aai o Hamburg i Siamani, ua tatau ona toe saili se isi aeto ona o le tagavai lea e fesootai ai tagata tafafao ma asiasi mai i Mulinuu i lea nofoaga ma le atunuu ua tele tausaga o fesootai ma Samoa le malo lea o Siamani.

O se faigamalaga la na oo mai ai sui o le Kalapu ua faaigoa o le Kalapu a Hamburg mo Tagata Samoa, lea ua faamautu ai ma le toe tauaao atu o se aeto siliva mo le faapipii ai i le maa faamanatu. O le aumalaga lenei na faapea foi ona o latou foai atu se taavale mo galuega laveai mo le Pulega o Tali o Faalavelave faafuasei poo le Tineimu i Apia.

O se taavale lenei ua lē gata ina mafai ona faaaogā i le fui ai o ni mu, ae ua iai uma mea faigaluega auā le faalalo o laau, o le talepe ai o taavale lavevea ae faasao mai tagata e ono mau ai i totonu ma isi lava galuega laveai muamua e mafai ona faatino ai.

O se sui o le Tineimu mai i Hamburg na malaga faatasi ma ma sui o le Kalapu lenei a Hamburg mo Samoa aua le tauaao mai foi o lea fesoasoani ae faaiu ai i le sauniga puupuu lea e manatua ai foi lea fesootaiga malosi i le va o tagata Samoa ma tagata o Siamani.

O nisi o sui o le Malo, o alo foi o ni tagatānuu Siamani na malaga mai ma nonofo i Samoa, le afioga i le Sui Palemia, Afioga Misa Telefoni Retzlaff faapea le susuga Hans Joachim Keil na auai atu i lenei maa faamanatu mo le sauniga e manatua ai le fesootaiga lenei i le va o malo e lua.
E lē gata i lea ae na faapea foi ona auai atu ai ma nisi o tagatānuu o Siamani ua atoa le masina o galulue i Samoa i le aoaoina o le tomai e laveai ai tagata e aafia mai i faalavelave faafuasei.

Na saunoa le Afioga Misa Telefoni i le tāua o le sao o lenei faalapotopotoga ua ta‘ua o le Kalapu a Hamburg mo Tagata Samoa ua vaaia ai e lē gata i fesoasoani ua vaaia pea le faasoa mai i faalapotopotoga eseese i totonu o le atunuu, ae ua fesoasoani foi nei tagata i Hamburg i le sailia o aiga o tagata Samoa e iai piitaga i tagata Siamani.

Ua faapea foi ona o latou saga faalauiloa Samoa i lea atunuu aemaise o le faaauau ai ona o latou saili auala e mafai ai ona faamausalī le va galulue faatasi ai o atunuu e lua. E tailua lava taimi o le tausaga e malaga mai ai ni tagata ua i totonu o lenei kalapu e asiasi mai i Samoa ma o le vaiaso lenei ua taunuu ai le aumalaga lona lua.

O le aumalaga muamua sa i Samoa i le taimi tonu o le faamanatuga o le Tutoatasi o Samoa.