O le ā le isi laasaga mo le tatou agai i luma mo tupulaga i Niu Sila?

E le o galo ia te au le matou tuua o Samoa mo Niu Sila ae faatoa 8 tausaga lou matua.  Na matou tuua Samoa i le vaa la‘u pusafa‘i o le Tofua. O le vaa lea na matou malaga ai mo Suva i Fiti. Ona pue lea o le pasi mai Suva mo Nandi, ma o Nandi na pue ai le matou vaalele mo Niu Sila.

O se taimi muamua lea ua matou tuua ai Samoa ma lo‘u tina, uso ma tuafafine mo Niu Sila, se‘i vaganā lo‘u tamā na muamua malaga ma faigaluega i le vaitaimi sa faigofie ona maua ai visa faigaluega i Niu Sila.

I na vaitaimi na o le toalima tamaiti na faataga ona malaga mai ma latou mātua i Niu Sila. Talu ai e toaono matou, na o le toalima tamaiti na faataga ona malaga mai i Niu Sila ma ua taofi ai loa le isi ou tuafafine i Samoa e nofo e tausi mātua o lo‘u tina, ma o ia na mulimuli ane maua lona avanoa e malaga mai ai i Niu Sila ina ua pasi lana ‘form 5’ mai le Kolisi o Samoa.

Aisea lava na tuua ai e o‘u mātua o latou aiga, o le nuu, faapea foi le la tama teine i Samoa, ae malaga mo Niu Sila – o se atunuu ese – o se atunuu o papalagi?

Aisea lava na tuua ai le tau mafanafana o Samoa, a si o tatou atunuu o loo fua ai le mago suamalie, le laueleele e ola lauusiusi ai meataumafa totō, mo lenei atunuu o Niu Sila e matautia le malulu o le tau, ma taumafa e pei o le pakeka e lē maoga ai se isi, ma tagata papalagi e vaai faatauvaa ia tatou tu ma agaifanua?

Ou te manatu e taufai tutusa uma lava mafuaaga na tuua ai e le toatele o tatou aiga Samoa mo Niu Sila.

Ua tuua e tatou aiga Samoa mo Niu Sila ona o le agaga e fia saili manuia mo aiga ma nuu o loo tapuai mai i Samoa. E le gata i lea o le fia saili manuia mo fanau ma le isi augatupulaga ina ia maua avanoa e aooga ai i Niu Sila, ma maua ai so latou lumanai manuia.  Ma o le autū lona tolu o le sailiga lea o se lumanai filemu mo aiga.

Sa iai lava le talitonuga i na vaitaimi faapea o le olaga Samoa o se olaga faigata tele. E tigaina. E pologa foi. Ona vaai lea ia Niu Sila ma ua manatu e matuā e lelei Niu Sila e tele galuega, ma e lelei totogi, e maua foi aoga lelei mo le fanau.

Ona o nei mafuaaga, ua manatu ai loa le toatele o aiga Samoa, faapea poo le ā lava le faigata, poo le ā foi le taugata – o le a tatou malaga mo Niu Sila auā se lumanai manuia mo tatou aiga, aemaise tupulaga lalovaoa.

Ou te manatu o le faamoemoe sa avea ma sini autū o o tatou matua faapea foi le toatele o tuaa ua fai i lagi le folauga, lea na mafua ai ona tuua Samoa mo Niu Sila – ua taunuu uma ma le manuia.

Silasila foi, o le tele o fale, o maota ma laoa, faapea falesa i afioaga i nuu i tua, ua ato apa uamea uma. Ua lē toe vaaia lava se fale atolau. Ua fau le tele o maota i piliki, o pou sima, o laupapa papalagi e avatu i Niu Sila. E mafua i se ā? Ona o le sao lea mai aiga o loo i Niu Sila ma isi atunuu mamao.

O le tupe maua foi a Samoa mai aiga i atunuu i fafo poo ‘remittances’ e $300 miliona e pei ona faaalia i le Tala a le Tupe o Samoa ia Ianuari 2013. Ma o le 50% o le $300 miliona lea, o loo lafo atu i Samoa mai aiga i Niu Sila. Ua avea foi nei tupe lafo atu poo ‘remittances’ mo aiga i Samoa ma alagatupe faamoemoeina auā le atinaeina o Samoa.

O tele o aiga i afioaga i nuu i tua ua iai taavale ma pikiapu. O nisi aiga, ua ta‘i 2 poo le 3 taavale. Sa le masani ai nuu i tua i la tausaga i le teleo taavale.

E oo lava i maota o le Atua, faapea foi faleaoga, e tele lava le sao mai ia i latou o loo Niu Sila ma atunuu mamao.

E mafua aisea? Ona o le alolofa o i latou o loo i Niu Sila ma atunuu mamao i aiga, afioaga ma ekalesia i Samoa. O le pine lea e faamaonia ai ua taunuu le faamoemoe muamua, na tuua ai Samoa mo Niu Sila, ina ia fesoasoani i aiga ma nuu o loo tapuai mai i Samoa.

Faapefea le faamoemoe lona lua ia saili avanoa aoga a le fanau ma ia lelei a latou taumafaiga? Silasila i le toatele o loia, fomai, le au suetusi, le aufaipisinisi, le au kamuta, le au saienitisi, e le gata ia latou o loo avea ma aufaigaluega i Samoa na aooga i Niu Sila, ma isi atunuu mamao, a o latou foi o loo galulue ma avea ma faauluuluga o matagaluega, pisinisi, kamupani i Niu Sila, Ausetalia ma isi atunuu mamao. O le pine lea ua taunuu le faamoemoe lona lua ia lelei aoaoga a alo ma fanua a Samoa.

O le autū lona tolu ina ia saili se lumanai manuia, se lumanai filemu ua taunuu foi i le tele o aiga. E ui o loo iai pea nisi o aiga o loo iai lava faaletonu i le tulaga tau tamaoaiga, ae o loo iai foi aiga ua matuā manuia lava ma ua mautu a latou taumafaiga i Niu Sila, Ausetalia ma isi atunuu. Ua maua e latou se olaga filemu ma le manuia.

Afai o lea ua taunuu uma sini ma autū sa faavae ai le taumafaiga a o tatou mātua ma latou na muamua tuua Samoa mo Niu Sila, o le fesili, o le ā se isi laasaga e tatau ona tatou taumafai i ai mo le isi augatupulaga?

O le ā se ata vaai mamao e tatau ona tatou pue mai – “what is our vision” – mo le lumanai e saili i ai tupulaga? Afai o lea ua taunuu le faamoemoe na faavae ai faigamalaga mai le 1940 seia oo mai i lenei tausaga, o fea o iai le tofa mamao mo Samoa o loo i Niu Sila mo le isi 20, 30, 40 poo le isi 50 tausaga?

E tatau lava ona amata fau se ata manino, poo le ā se isi laasaga e tatau ona tatou vaai mamao i ai auā Samoa mo taeao i Niu Sila.