Fautuaina e sui faipule tamaitai le Komisi suesue

“Toe silasila a outou afioga i le tulaga agavaa o sui tauva o le palota”…Fiame Naomi

“Ou te lē lagolagoina le tuu eseese ma vaelua itumalo e lua nofoa i le Palemene”…Gatoloaifa‘ana Amataga

 

O le paeaiga fou a le Palemene o loo iai nei, e na o le toalua lava sui faipule tamaitai o loo seei ai i ni nofoa o itumalo faafaipule.

O i laua foi ia na oo atu i le Komisi suesue e tuuina atu ni o la finagalo e tusa ai ma le toe iloiloina o le tulafono o faigapalota lea o le a tuuina atu ai se fautuaga i le Kapeneta mo le faia o ni teuteuga.

O le tamaitai Minisita o Faamasinoga o loo iai ma le vaaiga o le ofisa o le Komesina o faigapalota, le afioga i le Sa‘o Faapito, Fiame Naomi Mataafa na taualuga i ai le lisi o tagata sa faaalia finagalo i le komisi i ana galuega o le Aso Tofi, aso 9 o Fepuari 2012, ina ua mae‘a le folasaga a le tamaitai minisita lagolago o le Matagaluega o Tina ma Tamaitai, Atina‘e o Nuu ma Afioaga ma Aga Fesootai.

O lana folasaga na ia faaleo ai sona lagona lē mautonu i le aiaiga o le tulafono o loo iai nei e faasino i le tulaga agavaa o sui e fia tauva i se faigapalota mo le sailia o tofi faipule o itumalo i le Palemene.

Na toe faatepa e le minisita le taitaifono ma sui o le komisi i le mataupu na ia ave ai le ofisa o faigapalota i le faamasinoga a o loma le palota tele na faia ia Mati o le tausaga ua mavae, ona o le tulaga agavaa o se tasi o sui sa la tauva.

Na saunoa le afioga Fiame Naomi i le komisi, e iai lona masalosaloga i le sainiga o le pepa faamaonia o le tulaga agavaa o lea sui ona sa faamaonia e ni fomai se toalua i Samoa le siimai i Niu Sila o le sui tauva, o le mafuaaga na agavaa ai i lalo o aiaiga o le tulafono o faigapalota lea e faasino ia i latou e sii gasegase i fafo ma mafua ai ona lē atoa le taimi e tatau ona nofo ai i Samoa.

O le vavalalata o aso na sainia ai lea pepa ma‘i e fomai sa la faamaonia le siiga gasegase a le sui sa la tauva, ma le taimi e tapunia ai le faauluina o sui faatutu, sa fesiligia e le minisita i lea taimi a o sauni foi e tauva i le nofoa o Lotofaga.

O le molimau a le afioga i le Sa‘o Faapito i le komisi, masalo a silasila le komisi i faila o loo iai faamaumauga uma o faamaoniga o sui sa tauva, ona latou maua ai lea o se ata manino i le faaono lē agaava o nisi o sui sa taufetuli i le palota ua mae‘a.

O le mataupu i le va o le tamaitai minisita ma le sui na la tauva e lei faaauauina ona tagofia e le faamasinoga ona sa fausia e le faamasinoga se talosaga a le Loia Sili a le malo sa tulai mo le ofisa o faigapalota, afai ae faamaonia le mau a le itu talosaga e ono toe faaleaogaina ai pepa palota ua mae‘a saunia mo le itumalo o Lotofaga, ae ua oo i le taimi o le palota.

Na iai le faaiuga a le faamasinoga se‘i mae‘a le palota ona toe iloa lea o se isi laasaga o le mataupu, peitai ina ua toe filifilia le afioga Fiame Naomi Mataafa e lona itumalo, o le mutaaga foi lea o le finauga.

 

“Aua le vaeluaina lo‘u itumalo o Faasaleleaga Numera Tasi”

O se tasi o vaega o galuega a le komisi suesue o loo toe silasila i le tulafono o faigapalota, o le i loiloina lea pe ua tatau ona vaevae loa itumalo o loo tailua o latou tofi faipule i le Palemene. Ua iai nisi o folasaga ua oo i le komisi suesue ua latou lagolagoina lea fuafuaga ona o mafuaaga eseese ua latou faailoa i luma o le komisi.

Peitai ua tu malosi le sui faiupule tamaitai o Faasaleleaga Numera Tasi le Afioga Gatoloaifa‘ana Amataga Alesana Gidlow e teena lea tulaga. O ananafi na oo atu ai le tamaitai faipule o ia foi o se tasi o minisita lagolago mo le matagaluega o tina ma tamaitai, ma ia faailoa i le komisi lona teena o le vaeluaina o lona itumalo ma faaeseese ai tofi faipule.

O le mau a le tamaitai faipule, o loo lelei le faatinoga o faigapalota a lona itumalo talu mai lava tausaga ua tuanai, ae o sona atugaluga o loo avea le lua o palota e faia mo sui tauva o itumalo e tailua sui faipule, ma avanoa o loo faia ai e nisi sui tauva ni gaioiga e poloka ai le palota e pei o le tasi o le palota mo le isi sui, ae matamata fua le isi sui.

O lana fautuaga i le komisi ia faia se suiga i le faaleaoga o se palota pe a maua ane e na o le tasi le ekisi, ae faaaogā na o le tagata o loo faia uma ana ekisi e lua.

O le taimi nei i aiaiga o le tulafono o loo faaaogā lava le palota a le tagata tusa pe tasi le sui e palota i ai, ae lua tofi faipule o le itumalo.

E lē o manino nisi sui o le komisi pe aisea ua manatu ai le malo e iloilo lea tulaga ma vaelua itumalo o loo lua nofoa i le Palemene, ae o le latou mātau e lē o tele ni faaletonu o aliali mai i le palota uma o tagata i sui e toalua e avea ma o latou tofi faipule.

Na pau se tulaga o loo tau tomanatu le faipule tamaitai ia Gatoloaifa‘ana o loo pei e mafua ai, ona o nisi itumalo ua fai mai nisi, ua pei ua ave uma e se afioaga e tasi tofi faipule ae ua lē iai so latou sui e manumalo.

E tolu masina o loo faia ai le galuega a le Komisi suesue ona tuuina atu ai lea o le latou lipoti ua iai ma fautuaga i le Kapeneta.