Faailoga 49 Tausaga o le Malo Tutoatasi o Samoa

O se vaiaso tāua lenei i soo se tagata Samoa, a o sauni ai le faamanatuina o le 49 tausaga o le Malo Tutoatasi lea e pa‘ū i le Aso Lulu, aso muamua o Iuni 2011. O Samoa le uluai atunuu o le Pasefika na muamua tutoatasi mai pulega a isi malo poo pulega faakolone.

O Samoa foi le atunuu muamua o lenei Vasa Pasefika na muamua tofo i faigata ma puapuaga faapea ma luitau o le avea ma Malo tumaoti.

A o alo atu le Malo i tapenaga mo le faamanatuina o le Tutoatasi poo le sisigafu‘a o lenei tausaga i le Aso Lulu, aso muamua o Iuni 2011, o le vaitau lenei e lagona ai e soo se tagata Samoa le agaga o le faafetai i taitai ua fai i lagi le folauga na latou amatamea ma asaina le vao filifili o faigata i le fia maua o se Malo e tutoatasi e pulea lava e o tatou tagata.

E lei faigofie le ala na savalia e o tatou mātua ma tuaa sa taulamua i sailiga malo. Na faafaigata ona vave maua se Malo tumaoti ona o le malosi o pulega a papalagi mai Malo i fafo sa latou taufao, poo ai e pulea lo tatou atunuu.

E tusa ai ma tala faamaumau o le talafaasolopito o le atunuu, o le alii folau o Iakopo Rokeuaine (Jacob Roggeveen) se tagata papalagi na muamua afea Samoa. Peitai na faato‘ā amata ona maua le fesootaiga a tagata Samoa agai i tagata o isi atunuu i fafo, ina ua taunuu uluai misionare o le ekalesia LMS i le tausaga e 1830.

O le va o le tausaga e 1847 ma le 1861 na faatutū ai i Samoa ofisa o Malo e tolu o Siamani, Peretania, ma le Iunaite Setete o Amerika.

O le mata‘ua ma le lotoleaga na mumū saesae i loto o taitai o ia Malo e tolu i lo latou va ma Aiga Tupu o Samoa i lea vaitau ma iu ina sainia ai se maliega ma pasia le tulafono o le Final Act of Berlin i le tausaga e 1889, na avea ai Samoa ma Malo e pulea faakolone.
Na aloaia ai ma le avea o le susuga Malietoa Laupepa ma Tupu o Samoa, peitai ina ua tuanai le tuumalo o le Tupu i le tausaga e 1898, na tulai mai ni vevesi tele ona o le sailia o se tasi e avea ma Tupu e suitulaga ia Malietoa Laupepa.

O vevesi ia na aloaia ai ma le talia e Samoa o se feagaiga i le tausaga e 1900, na faamatuu atu ai isi motu o le atu Samoa e pulea e le Malo Amerika, ae pulea e Siamani isi motu. O le feagaiga foi lea na solomuli ai ma Peretania ua lē toe iai sana pulega i upufai o le atunuu.

O le tausaga e 1921 na amata ai ona pulea Samoa e Niu Sila ina ua aveesea pulega faakolone a Siamani i le mae‘a o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, lea na olopalaina ai pulega sauā a le taitai o lea Malo o Atofu Hitila poo Adolf Hitler. O le tuanai o le taua na tulaueleele faamalosi ai fitafita a Niu Sila i Samoa, ae o le tausaga e 1921 na faato‘ā aloaia ai ana pulega i se feagaiga faaletulafono.
Na alualu ai pea ia pulega seia oo ina faateteleina le lē fiafia o taitai o le atunuu i pulega sauā a Niu Sila, lea na mafua ai ona faatuina le Mau a Tumua ma Pule ma amata finauina ai se Malo Tutoatasi o tagata Samoa.

E tele mea faigata na feagai ma taitai o Samoa i ia vaitau, lea na iu ina tagatavaleina ai se tasi o tamaaiga sa taulamua i sailigamalo e ala i le Mau, le Afioga Tupua Tamasese Lealofi le Tolu, o loo lagomau i lona tiasa i le afioaga o Lepea e afio ai Faumuina o le Tupufia.

O Tesema o le tausaga e 1946 na tuuina ai Samoa i lalo o le vaavaaiga a Malo Aufaatasi. O le vaitau foi lea na amata finau ai se Malo tutoatasi, ae sa teena e Malo Aufaatasi. Sa auai mai pea asiasiga a sui o Malo Aufaatasi poo le UN i Samoa i lea vaitau, seia oo ina faavaeina i le tausaga e 1947 le uluai Fono Aoao a Samoa.

O le tausaga e 1953 na amata faatelevave ai e Niu Sila gaioiga mo le faaleleia o pulegamalo i Samoa, ae o le tausaga e 1959 na faatuina ai se komiti na latou iloiloina se faavae o le Malo.

O Aukuso o le tausaga e 1960 na faia ai se tauaofiaga tele a le atunuu poo se convention na soalaupule ai le faavae, ae o le tausaga e 1961 na poloaiina ai e Malo Aufaatasi le faia o se palota faalauaitele poo se pelepesite lea na sailia ai finagalo o le atunuu. Na fulisia o tatou tagata i lea vaitaimi e faatuina se Malo Tutoatasi.

O le aso muamua o Ianuari o le tausaga e 1962 na aloaia ai loa le Malo Tutoatasi i se sauniga tele i Mulinuu, sa tumutumu ai taitai o Malo i fafo ma taitai o Samoa.

O le uluai tutoatasi foi lea na aloaia ai le avea o Malietoa Tanumafili II ma Tupua Tamasese Mea‘ole, ma Ao Soofaatasi mo lo la soifuaga atoa. O le tuanai o le tausaga talu ona mae‘a le tutoatasi muamua, ae tuumalo Tupua Tamasese Mea‘ole, ma faaauau mai ai pea e le susuga Malietoa Tanumafili II seia oo ina tuumalo i le masina o Me o le tausaga e 2007.

Tatou te faafetaia o tatou mātua ma tuaa ia latou galuega ua sapi ai nei o tatou tagata i faamanuiaga ma le saolotoga e pulea ai lava e i tatou lo tatou atunuu, e aunoa ma le toe aiāina e se isi Malo i fafo. Ia manuia le alo atu o Samoa i le faailogaina o le 49 tausaga o lo tatou Malo Tutoatasi.