Faafefea ona leaga se gaioiga ae o loo sau ai le tupe maua?… Pule o le SIFA – Alosamoa Erna Vaai

O se lagona lea o le tamaitai o loo faauluulu i ai tupe teu i atunuu mamao a Samoa, le SIFA – le Afioga Alosamoa Erna Vaai, i le faalauiloa ai o Samoa le isi atunuu e tolu o le Pasefika o loo agai i ai kamupani tetele e teu ai a latou tupe.

O se faiga ua tuuaia e atunuu tetele o le lalolagi, ua afaina ai tupe maua a o latou malo ona ua faataga e nei atunuu laiti ona teuina e aunoa ma ni lafoga teugatupe a le au milionea ae ua lē avatu sa‘o tupe nei e atia‘e ai atunuu tetele nei.

E ta‘ua e malo tetele lenei faiga o le ‘alo mai i le totogi o lafoga i atunuu o loo faavae ai nei kamupani.

O le tulaga mālie lava o nei faaseā ma nei lipoti ua faapea mai ai le suesuega lea na faalauiloa i le vaiaso na tea nei, e matuā aafia ai tamaoaiga o atunuu laiti i nei faiga.

Ae o suesuega o le vaiaso atoa, o faatalatalanoaga ma i latou e iai le tomai i tulaga tau i tamaoaiga ua manino ai – o le auala lenei ua maua ai seleni a atunuu laiti ona o le ofo atu o a latou auala o teugatupe e mafai ona agai mai i ai kamupani tetele nei e manatu ua tele le tupe o loo totogi o a latou atina‘e i o latou lava malo tetele, ae e lē o iai se fesoasoani e faaauau ai foi a latou pisinisi i le maualuga e tatau ona iai.

O le faataitaiga o atunuu i le atu Karepeane ua matuā tele le tupe maua ona o loo totogi e kamupani tetele o le lalolagi le lafoga i tausaga taitasi e teuina ai se vaega o a latou seleni i ia atunuu.

O se auala ua faatuputupulaia ai tamaoaiga o ia kamupani ma faaopoopo ai le tupe maua a atunuu laiti nei o loo teu faavaitaimi ai tupe a nei kamupani.

O le mau a malo e pei o Amerika ma isi atunuu o le atu Europa o se faiga piopio lenei faiga auā e tatau ona avatu uma tupe maua a kamupani nei i totonu o nei atunuu ae a silasila i le talafaasolopito o le faatinoga o nei teugatupe, ona maua ai lea na fai uma lava e le tele o atunuu ua maumea nei, nei faiga, ma o Peretania lava na faamalosia ia ituaiga teugatupe i malo sa ia pulea faakolone i le atu Karepeane ma o atunuu la nei ua matuā malosi tamaoaiga i le taimi lenei.

Faaalia e Alosamoa Erna Vaai, o faitioga o loo sau i malo tetele ona o lea ua faaletonu tamaoaiga o le lalolagi, ae vaai mai ua alualu i luma tamaoaiga o atumotu laiti e mafua mai o le fesoasoani lea ua ofo atu i kamupani nei.

E maua ai le tupe maua i tausaga uma mo atumotu laiti ae e vaai e atumotu nei ia teugatupe ma o tulafono e anoanoai o le faatinoga o nei galuega e mautinoa ai e leai ni faiga piopio e pei o gaioiga o le (money laundering, poo le fefaataui i auala solitulafono).

O Samoa foi ia na ta‘ua e lenei tamaitai e matuā tele ana tulafono e puipuia ai soo se faiga solitulafono e faaauala mai i nei teugatupe ma e lē “teitei faataga nei ituaiga pisinisi auā e anoanoai tulafono ua mafai ona ausia e Samoa ina ia faataga ai teugatupe faapenei”.

Faaalia foi e le tamaitai pule o le SIFA o se faiga lenei e tua i ai atunu e pei o Samoa e lē tele se oloa faatau atu i fafo ona e laititi, e lē taitai tutusa lona tamaoaiga ma atunuu e pei o Niu Sila ma Ausetalia.

“Ae na fai foi e Ausetalia i tausaga ua mavae ituaiga pisinisi faapenei, lea na tele pisinisi Amerika, Peretania ma isi itu o Europa na teuina ai a latou foi seleni ma fesoasoani ai i le tamaoaiga o Ausetalia”.

“Afai o ni faiga piopio, aisea o le a faaauau ona faataga ai e Samoa, o se faiga lenei ua tua i ai atunuu e laiti tamaoaiga ae ua lē fiafia i ai malo tetele.

Ona pau le tulaga e fia faailoa atu, e lē o ni auala faaalatua ia e faia ai teugatupe nei, o auala ua mae‘a ona faamalosia i tulafono a lea atunuu ma lea atunuu.

Afai o maua mai ai se tupe maua a Samoa e aunoa ma le afaina ai o ona eleele ma ona ogasami, aisea o le a tuu ai ae o loo maua mai ai le tupe faaopoopo a Samoa i lea tausaga ma lea tausaga. E matuā lē iloa lava poo le ā le sa‘o o le manatu e o ese mai i fefaatauaiga faapea ae o loo fesoasoani i le tamaoaiga o le atunuu”.

O Samoa faato‘ā ofi atu i ituaiga fefaatauaiga nei, ae o Vanuatu ma le Atu Kuki ua fai si leva o iai ma o lea ua toe lapatai mai Malo tetele faapea, e tatau ona o ese atumotu nei mai i le faataga o nei ituaiga pisinisi ae e foliga mai e lē o iai se taimi vave e ono agai ese ai Samoa i lenei ituaiga pisinisi faavaomalo.