Uigaese le ‘oa o le aufaipepa o le fonotele o le gagana Samoa

O le tootoo na aami mo le fonotele a le faalapotopotoga mo lenei tausaga, o le fetalaiga ia Lavea Lemalu Tupuola Malifa. O lana foi faasoa o se mataupu sili foi ona tāua mo le auusufono. O lana manulauti: “O le vaa o manu”. Matagofie foi tapenaga a le Lauga na aami ma na fiafia le auusufono i tali foi o fesili na fesiligia ai le faipepa.
O le susuga i le faiaoga ia Okanaisa Fauolo, o le Faatonu o Mataupu tau Pasefika a le Kolisi Tuufaatasi o Amerika Samoa na saunoa i le ulutala: “O le Gagana Samoa e tasi, ae tele ona fati.”
O se pepa foi na toe maimoa ai le auusufono i le ata (DVD) o le susuga ia Oka Fauolo, ona o le vaega tele o le pepa e faatatau lava i le gagana ma le aganuu lea na saunoa i ai Oka i ni taimi e tele ua mavae a o lei valaauina e lona Matai.
O se tasi foi o tamaalii o le atunuu, le Afioga Filiomanaia Akata Galuvao, na ia saunoa i le ulutala: “Metotia ‘anoa mo tamaiti.” O lenei pepa na faafesiligia ai le talafeagai o suega o loo sue ai tamaiti pe o talafeagai ma lo latou malamalama i le gagana o faaaogāina. Manaia foi finagalo o le auusufono na faasoa ai i le faatalanoaina o lenei mataupu.
O le Afioga ia Aliimuamua Asiasiga Bacheler na ia faasoa mai i le tulaga o iai le suega o le NCEA lea e sue ai tamaiti Samoa i le Gagana Samoa. Tele foi le faasoa o finagalo o le auusufono na faatalanoaina ai lea pepa. O se tulaga na vaaia ai le fiafia ma le gauai o le auusufono e faatalanoaina mataupu lelei uma na faasoa mai.
O le fetalaiga ia Lepule o loo aoaoina i le Kolisi faafaiaoga i Kalaiesetete mo lona tipiloma faafaiaoga mo le gagana Samoa na ia faasoa mai i le mataupu o le Gagana Samoa. Matagofie foi le iai o se alii e toleni faafaiaoga i lea vaega o le atunuu auā lava le gagana Samoa mo o tatou tagata.
O le susuga i le tamaitai faiaoga ia Saili Tavita Aokuso na faasoa mai i le pepa mo alaga‘oa ma le faamaninoga o tusi eseese o loo faapea ona faatauina i le faletusi o alaga‘oa Samoa i Aukilani. O le aogā tele o lenei faasoa ona o loo tagi mai pea faiaoga mo ni alaga‘oa auā le aoaoina o le Gagana Samoa i faleaoga.
Talu ai le tagi mai pea o faiaoga Samoa i le mativa o metotia e faatino ai le aoaoina o le Gagana Samoa, o lea na faatinoina ai e Le‘autuli‘ilagi Taotua Sauvao le faasoa mo metotia eseese tau gagana mo le silafia o faiaoga o Aoga tulagalua, kolisi, Iunivesete aemaise o Aoga Amata.
O se faasoa sa ola ma fiafia lona faatinoga ona o le talitonuga o le faipepa, a lē fiafia tamaiti e lē ulufale le aoaoga. Na faatino i taaloga o le gagana, e pei o le tini, faalili le faiai, matematega, fagogo ma le faatagaina, musika ma le tagi o le fagogo, atoa ma le faasologa o vaega o le fagogo e faaaogā ai le faalogo, faitautusi ma le tautala.
O le fetalaiga ia Teleiai Fanaea Ausage mai le Kolisi Tuufaatasi a Amerika Samoa sa faasoa mai i le gagana fetalai. O ia o se tusitala ma o lana tusi ua mae‘a nei ona tusia, o le “Anava Fetalai”, o se alaga‘oa matuā lelei saunia ma tusia mo i latou o loo galala pea i le fia silafiaina o lauga faamatai i soo se faalavelave.
O le gagana faamatai foi sa faapea ona mamafa i ai le faasoa a le tulafale faiaoga ma o se vai manino foi ma taumafa gofie, ma le tutumu foi o taliga o le aufaafofoga e fia faafofofoga pea i le ‘oa o le gagana faamatai.
O le uluai aso na alo atu ai le Komiti Faafoe o le Malamalama Moni Aoga Amata i Pamasetone mo le ‘ava o le feiloaiga. O se tapenaga na tautamaalii ma lelei atoatoa lona faatinoga e oo lava i faaaloaloa maualuluga na faatinoina mo malo faaaloalogia.
O le susuga i le Faafeagaiga taulagi ia Rev Periti Fauolo ma lona faletua ia Tiana na taulamua i le fesootaiga o nei tapenaga uma, aemaise le lagolago malosi a le afioga ia Le Mamea, le peresetene o le lala o Falefa o Samoa i Saute ia Loau Seinia Fruean.
E lē sese lava upu o le Tusi Sa: “E tou te  faia lava e outou mea sili ma outou manumalo ai”. Malo le faaaloalo ma le agalelei faaalia.
O le aso mulimuli o le fonotaga na faia ai le faafaletui o le manulauti o le fono, ma avea ai Lavea, Matiu, Tuiavii, Okanaisa, Aliimuamua ma Le‘autuli‘ilagi ma panel o lena faafaletui. O se tulaga matagofie tele, le tele naunau o fesili na fesiligia ai e le auusufono le tulaga o le sulatoga, ‘ava o le feiloaiga, siva faasamoa, ma le uiga o upu na faaaogāina e le aufaipepa, aemaise o le naunau o faiaoga talavou o ē na fananau i Niu Sila i se galuega mo le faaleleia o la latou gagana Samoa. Na faapea foi ona faafesiligia e faiaoga le avea o le Tausaga 5 & 6 ia aofia ai i tauvaga tautalaga o le gagana Samoa.
E manatua e lē galo le faatautaiga matagofie a le afioga ia Afamasaga Pavihi o le polokalame atoa o le fono i aso e tolu. O lona agamālie ma le tauagafau na matuā fiafia ai le auusufono i lona faatautaiga o le polokalame i soo se itu.
Na fuli foi le FAGASA e faatino le matagofie o faafiafiaga i pesega ma siva faasamoa e taualuga ai le po mulimuli o le fonotaga. O le tala fiafia ua ofo mai nei le Papaigalagala ma Tutuila ina ia avatu le fonotele a FAGASA e faia i o latou laumua.
O se mitamitaga foi lea i le faalapotopotoga a FAGASA ona ua amanaia mai e o tatou uso mai Samoa ma le Teritori o Amerka Samoa mo le lumanai.