Manumanu i le gagana aemaise le gagana tautala

“O Samoa, na foafoa mai lava i le amataga, faataoto loa ona upu ma lana gagana,” o se saunoaga lea a le afioga Leaoaniu Seupule Tuitaasaualii Onofia le tusitala o lea ua faalauiloa lana tusi o Talatuu faa-Samoa ua maea ona lomia.
Faaalia e lenei tamalii ua tele tausaga o galue i tusitusiga faa-Samoa ma o ia foi o se tasi na tapa i ai faalapotopotoga o aoaoga a le atunuu mo sana fesoasoani i le aoaoina o le gagana Samoa ua tele le suiga o le gagana i lenei vaitau ma e le na o le fanau ma le tupulaga o loo aafia i lea suiga o le gagana tautala.
“E tautala tautala lava le toeaina e te te‘i lava ua faalogo atu ua togi mai i totonu se upu papalagi.
O le mafuaaga lea o lou tuufaatasia o lenei tusi aua e le gata ina faitau ai i talatuu o Samoa ae ia mafai ona toe tapue ai fuaitau a le atunuu, o lo latou faauigaga aemaise o le taimi tatau e faaaoga ai”.
O le tamā lenei o loo tusia ni ana tala i luga o le Samoa Observer i aso taitasi ma e tele mataupu e laga i ana tusitusiga aua le faaleleia atili o le gagana ae na ia faaalia o le taumafaiga lava ina ia mafai e tagata ona faitau i lenei tusi ma ia mafai ona latou faaaoga i le gagana tautala. 
O se vaega o le gagana a Samoa na ia taua ua tele ina faatuatuanai i ai manatu o le toatele.
“Aemaise lava i le gagana tautala, aua e silafia foi a nofonofo lava le tagata ia ma faamaliuliu e aunoa ma se tautala e mafai ona faapea nisi, oka se tagata ina a mamalu, ae o le taimi lava e tautala mai ai ae faaletonu, ona faapea loa lea oi e leai la, e le poto le tagata lea,” o se faaaliga lea a Leaoaniu Seupule.
“O le tatou gagana tautala e iloa ai lou tagata, e iloa ai foi lou aoaoina”.
Taua e lenei tamalii o le faamoemoe o lenei galuega ina ia amata i Talatuu o Samoa ona faasolo atu loa lea i isi vaega o le gagana e fesootai ai ma afioaga ma itumalo.
O le fuafuaga ia tolu ni tusi e mafai ona lomia e faatatau i le faaaogaina o le gagana Samoa lava ia.
Faaalia foi e Leaoaniu, e le na o le Iunivesite ua fuafua i ai lenei lomiga, ae ia mafai foi ona faitau ma oo atu i matai o le atunuu lenei galuega.
“E leai se isi e fia aoaoina tagata Samoa, ae o se taumafaiga ina ia mafai ona toe iloilo ai le au faiupu o le atunuu, i matai, ma vaavaai ai i le tāua o le gagana Samoa pe a sao lona faaaogaina”.
Taua e Leaoaniu o le galuega ua ia tuufaatasia i lana tusi faitau lenei, o se tuufaatasiga lea o tala na ia aoina i le tusa lenei ma le 40 o tausaga. 
O le vaitau tonu a o galue faavaitaimi ai i le Kolisi Faafaifeau i Piula lea na amata ai loa ona manatu e faaputuputu ana suesuega ma ana tusitusiga, lea ua mafai nei ona lomia ma faalauiloa.
“E le se galuega e mafai ona tuufaatasia i se tausaga se tasi, e tele tausaga e tuufaatasia ai ma sailiili, ae na maea loa ona tuufaatasia, ua faitau ma toe faitau, ua ou manatu ua lelei, lea la ua lomia”.
O le sauniga na faatautaia i le Iunivesite Aoao o Samoa i Lepapaigalagala lea na tatala aloaia ai lenei faamoemoe, ma o alo lava e faasino i lenei tama na faatautaia atoa le galuega aua le lomia ma le faalauiloa ai o lenei faamoemoe.
“Na faapea foi ona maua le fesoasoani mai le Afioga Manu Lupe Siaki ma lo‘u atalii o Ulafala ia na fesoasoani uma i le lomiga o lenei tusi”.
O le taitai o le sauniga lotu o lenei faamoemoe o le Peresitene o le Ekalesia Metotisi i Samoa, le susuga Rev. Afereti Samuelu.
O le alii Palemia na ia tatala aloaia lenei galuega ma faafetaia le tomai ua mafai ona sasaa e lenei tama e ala i lana lomiga aua le fesoasoani ai, e le gata i aoaoga a fanau lalovaoa o Samoa ae e oo lava i Faleupolu, ia o latou maua mai ni mafaufauga lelei aua lava le faamausali ai o le gagana Samoa.