Ua fā‘ia se tasi o poutu o le gagana Samoa i Aotearoa Faimai Tuimauga

Ua oge le gagana e tau faaupu ni manatu e fatu ai se saafiafiga, tainane o le atunuu e lē mativa i le va tautala, ae ua mamao le atamai ma ua natia le poto ina ua lofia e le faanoanoa le agaga.

Ua lē tali le tofa ma le faautautaga, ae ua na o loimata e tau toomaga i ai le loto ua mafatia ona o le tala faavauvau, ua mamae le rosa sa fua matala ma mou atu lona manogi manaia sa fai ma ola i le toatele o tagata.

Na lei faigofie ona taliaina le tala pa mai ua valaau le Atua i le faletua ia Faimai Tuimauga, poo le afioga ia Tutaitaga, o lē sa tausialii i le afioga Toleafoa Tuimauga.

O le a faigofie faapefea ona talia auā o se tasi o uo mamae i le toatele ona o lona soifua tautua mo le Matagaluega o Aoga.

O lona naunau i le tapueina o le gagana auā le faalauteleina i faleaoga ma le faaaogāina e fanau mo le tuputpu o le latou malamalama i le tautala, o lona lagolago malosi i soo se faamoemoe e faatulai mai e aofia ma potopoto ai le mamalu o si o tatou atunuu aemaise o lana tautua mo le taliina o manaoga o tagata lautele i soo se matafaioi e moomia ai ona agavaa.
E lē tau faamatalaina uiga tausaafia o lenei tina auā e lausilafia uma lava e le toatele.

O se tina laufofoga fiafia, faamaopopo ma lagolago i soo se tuufaatasiga e pei o Faalapotopotoga, Ekalesia, ma Taaloga. O Faimai o se tasi lea o poutu malosi o le Vaega Faaupufai a le Labour e afua mai i lana lagolago i le Itumalo o Magele i le tele o tausaga seia oo lava ina faamanavaina ana galuega.

E leai se taimi e lē feiloai ai ma lenei tina e lē faailoa mai ai ona uiga tausaafia. E mulia‘i se talanoaga ae ua tumu lota loto i le olioli ona o lana sogi mai ma nai ona mata e oso fua ai lava lota ata.

E lauiloa Faimai Tuimauga ona o lana tautua i le Matagaluega o Aoga. O lona naunau lava ina ia faatāuaina le Gagana Samoa i totonu o Aoga i Niu Sila nei. O se tasi lea o moemitiga sa faapea ona tino mai a o avea o ia ma Peresetene o le faalapotopotoga o le FAGASA, o se tasi o faalapotopotoga o loo latou galulue malosi auā lava le faatāuaina o le tatou gagana i totonu o lenei atunuu ma le lalolagi atoa, e aofia ai ma Samoa.

O le tele lava foi lea o lona soifua o le faatinoina lea o ona faiva e pei ona valaauina ai lona soifua e le Atua e ala lea i le aoaoina o alo ma fanau ina ia atamamai ma manuia o latou lumanai.

O se tautua sa lei faapaole ona ia faatinoina, ae sa galue ai ma lona soifua atoa ma lona loto na sasaa uma atu ina ia mautinoa o loo iai lona sao ma ia faatāuaina meaalofa ma faamanuiaga na ia maua mai le Atua, ina ia faamanuia ai le toatele poo le faitau afe ma afe o tama ma teine na ia maua le avanoa e aoao ai ma saga tapueina lo latou olaga aoaoina.

O le maliu faafuasei o le faletua ia Faimai, sa lagona ai le faanoanoa i le toatele o tagata Samoa i totonu lava ia o Niu Sila. Sa faaalia e le afioga i le Faipule o Magele le Tofa Su‘a Viliamu Sio lona faanoanoa ona ua fā‘ia se tasi o poutu o le Vaega Faaupufai a le Labour, o se tasi o sui sa tautua ma le faamaoni ma ofoina atu lana lagolago selau pasene ma si ona alii le afioga Toleafoa Tuimauga, ma e lē misi i soo se faamoemoe a le Labour e faapea ona fai. Na faaopoopo le saunoaga a le tofa Su‘a, ma ia ta‘ua ai le misia e le toatele o se tasi sa avea ma taitai aogā i totonu lava ia o le siosiomaga faasamoa ma tagata lautele.

I luga o le upuega tafailagi ma le itulau o le Facebook, ua lē motu le sasaa mai o faamaisega ma faanoanoaga a le toatele e tusa ai ma le motusia faafuasei o le mafutaga ma Faimai. O le toatele o i latou nei sa faapea ona aiāina o latou soifua i le soifua tamalii ma le amio faatupu a le afioga i le tamaitai faiaoga. O isi latou te misia Faimai ona o lona lē faailoga tagata ae tutusa lava tagata uma ia te ia.

O nisi nei o saunoaga sa faapea ona otoooto mai i luga o le Facebook, o loo faapea ona saafiafi ma faailoa ai le agaga faanoanoa o le atunuu ona o le maliu faafuasei o lenei fetu pupula i le tele o matata sa faapea ona aogā ai.

Sua Viliamu Sio (Faipule o Magele)
“I am in shock to learn that one of our great champions of the Samoan language, an educationalist, a community advocate, a staunch Labour member, a strong supporter of our young people passed away yesterday. Our love and prayers are with the bereaved Toleafoa and family and friends of Aufaga Faimai Tuimauga.”

“Ua faateia a‘u ina ua ou maua tala ua malaga se tasi o toa o Samoa. O ia lea o se tasi o toa sa unaia le faatāuaina o le Gagana Samoa i Niu Sila, o se faiaoga tāua, o se auauna a le tatou komiuniti, o se poutu malosi a le Vaega a le Leipa, o se faatina o tupulaga talavou ma tupulaga lalovaoa. O matou talosaga ma alofaaga e momoli atu i lau Afioga Toleafoa ma le aiga faanoanoa, paolo ma gafa, ma uo o Aufaga Faimai Tuimauga.”

Luisa Sala Asiata
“E lē galo oe Faimai Tuimauga i o matou loto, faafetai i lou tomai, poto ma lou agavaa sa faasoa mai mo i matou ina ia maua so matou lumanai manuia. E lē mafai ma galo au galuega lelei. Faimaise le Atua i le tamā ma le aiga faavauvau. Tafi mala lau faigamalaga maua sou nofoaga tumau i le lagi. Alofaaga mai lau vasega ECE student 2013.”

Irwin Lemalu
“Ua e faia lava mea sili ma ua e manumalo ai lava. Manuia lau malaga i le lagi Faimai, maua sou nofoaga mau i le lagi le nuu ua folafolaina mo lana fanau.”

Pulemau Areli
“E lē mafai ona tatou faagaloina se tagata lelei, tausaafia, mata ataata, fesoasoani, ae fusia i le alofa ona uiga i soo se tagata, mai lava i le fanau iti o loo ia faafaileleina seia oo lava i soo se tagata. Faimai, ai lava o le ta feasogi mulimuli lea na ta feiloai ai i Otahuhu ma lau ata, ma lau talanoa e lē mafai ona faagaloina ai oe. O oe o se tina, e te lē manao e foi fua se tagata, sa e aoaoina i matou i le Work Force, na e tuua i matou ma ou loimata ona o nisi o galuega ua valaauina ai oe….O oe o le poutu i o matou olaga tau aoaoga seia oo mai i lenei taimi e lē mafai ona faagaloina, tatou te talitaliē faatasi, tatou te fetagisi faatasi, ona o oe lava o le tina moni ia te i matou. Moomooga alofa mai ia Vaseroi, Pele, Kalala, Matauaina, Cristo faapea ai a‘u le uii o le matou vasega o Pulemau, mo oe Faimai…IA MANUIA TELE LAU MALAGA!”

Laulau Seewee Junior
“Kalofa e ou te lē talitonu toeitiiti ma lē toe talanoa a o lea ua sola talofa e. Sa fesoasoani i si a‘u fanau ao aooga i le Auga o Aute da Best. Ua misia lava oe, talosia ia maua sou nofoaga i le nofoalii. Love u always Faimai faamaise le Atua ia Toleafoa ma le fanau.”

Lydia Sosene
“Very sad to hear well respected Staunch all-things Samoan advocate-star-teacher-community leader Faimai Tuimauga has clipped her angel’s wings, RIP Faimai, a shining light mo alo ma fanau i le aoaoina o le Gagana Samoa. Will never forget your words of support, leadership and encouragement always, no matter what. Condolences to Toleafoa ma le Aiga.”

Sally Reds Eteuati
“Been thinking about you all day my beautiful friend Faimai Tuimauga. How do I start and what can I say? I’m completely heartbroken, why did you have to go? You made the whole world light up with your amazing laugh, when I think about it I smile when we’re together with friends, and in the midst of all the noise, dancing and music there was you with your laughter, e faagalo gata lol, when you crack up a joke and we all laugh, you then clap your hands and laugh even more, and wayyyy louder than all of us put together LOL. You can also tell a story/joke so well that made me laugh for a week ….. and that was one of your many talents that I adore and very hard to forget.”

O le faletua ia Faimai Tuimauga sa soifua mai o ia i Sataoa, ma o Setema o le tausaga nei e atoa i ai le 65 o ona tausaga. Sa aoaoina o ia i le Aoga Tulagalua i Sataoa ma faaiuina ai ma le manuia ana aoga ina ua i le Kolisi o Samoa i Vaivase. Na mae‘a le Kolisi o Samoa ona sue lea i le suega mo le fia avea ai o ia ma faiaoga ma sa faapea ona faamanuiaina ai foi. O le mae‘a ai o lana aoga i le Kolisi Faafaiaoga sa faauuina ai loa ma galue ai loa o se faiaoga.

O lana aoga muamua o le Aoga Tulagalua i le afioaga o Saanapu ma e na o le 6 masina sa galue ai i lea aoga ae tuua loa Samoa ma malaga mai i Niu Sila nei. Sa faaipoipo atu o ia i le afioga Toleafoa Tuimauga i le tausaga 1971, ae o Iuni i le 1972 na tuua ai loa Samoa ma malaga mai i Niu Sila nei.

E lei muta le lamepa sa tauave mai i Samoa ma sa faapea ona auai atu i le Aoga Faafaiaoga i Epsom ma toe faalauteleina ai le malamalama ma faauuina mai ai foi ma le manuia. O le avea ai o ia ma faiaoga faauuina mo Niu Sila nei, sa uluai galue ai loa i le Aoga Tulagalua a Viscount i Magele. Sa faapea foi ona faiaoga i le Aoga Tulagalua a Magele Central.

Na maua le avanoa e toe aoga ai ma saga faalauteleina ai le atamai ona o lona naunau ina ia faapea ona avea ma faiaoga o Kolisi Maualuluga. Sa faapea ona faamanuiaina lona taumafai i le Iunivesite o Waikato ma avea ai loa o ia ma faiaoga i le Kolisi o Aorere.

Sa filifilia o ia e avea ma se tasi o Asiasi Aoga i totonu lava o le Matagaluega o Aoga ma sa ia vaaia le Kolisi o Southern Cross i le vaega o le Bi Lingual. E lē gata i lea, ae o le tele lava o nisi o Poloketi a le Magaluega o Aoga sa faapea ona galue ai ma faaaogāina ai lona malamalama.

Sa avea foi o ia ma Peresetene o le FAGASA o se tasi o faalapotopotoga sa faapea ona tufa ma faasoa atu i ai ona tomai ma lona loto naunautai ina ia saga faatāuaina pea le tatou gagana e lē gata i totonu o aoga, ae faapea foi i aiga, o fale faigaluega ma soo se tulimanu e talanoaina ai le Gagana Samoa.

O Faimai o se tasi o sui malosi a le Labour o le Vaega Faaupufai, sa ofoina atu i ai lo la soifua tautua i totonu o le la Itumalo o Magele. O se uo mamae i le Pulega ma le Aufaigaluega a le Samoa Multimedia Group ona o lona sao i le tele o tausaga i luga o le Radio Samoa 1593AM, mo alo ma fanau aoga, aemaise ai foi o tagata lautele. E lē gata foi i lea, e valaau le Atua i le soifua o le Faletua ia Faimai, o loo avea pea o ia ma se tasi o tamalii o loo tusitusi pea i luga o le Samoa Times i le itulau ua faapitoa mo aoga, le Talanoa Aoga.

O le tausaga na tuanai atu nei 2014 sa faapea ona faamanuiaina ai Faimai Tuimauga ma tauaaoina atu i ai se pine taualoa mai le afioga i le Tupu Tamaitai o le Malo Peretania, o ia foi lea o le Faaao o le Malo Niu Sila (Queens Medal) ona o lana tautua lava i le Matagaluega o Aoga ma tagata lautele.

O fua na o ana galuega lelei, e lei amanaiaina fua lona soifua, ae na mafua ona faaee atu i ai le pine taualoa e lē maua uma e tagata, ina ua faamalieina le atunuu o Niu Sila i lana auaunaga sa faia ma le loto atoatoa. O le tautua sa faia ma le loto fiafia i soo se taimi ma soo se aso.

O le a lē galo Faimai, ma e manatua pea ona uiga e pei ona tau faamatala atu. E lē galo lenei taitai, o se tina lelei, faiaoga aogā, o se vailaau tāua foi sa toomaga i ai le toatele. O lana ‘ata e mou mālie ese atu ai le ita. O si ana fusi ma si ana sogi e liusuavaia ai faafitauli o le olaga lenei. O nisi na o uiga e manatuaina ai pea lenei Auauna.

O le afiafi o le Aso Tofi o le a faia ai ona sauniga faaleaiga i lana Ekalesia pele i lona agaga sa ola galulue ai i le tele o tausaga ma lona alii, le afioga Toleafoa, le EFKS Otahuhu. O ona toe sauniga o le a faataunuuina lea i le taeao o le Aso Toonai, ma molimoli atu ai loa lona tino maliu i lona nofoaga tumau i le fanuatanu i Papatoetoe.
Ua taalulululu le savili i Eleele o Magele

Ua lē utu loimata
I eleele o Sataoa
Ina ua laiga Siulepa
Ua tuumalo Tutaitaga

Ua mumutu ai nei le fiafia
Se tasi o poutu ua fā‘ia
O le rosa sa pele i agaga
Ua mamae ua lē matala

O le vaipuna sa ia faainu
I alo ma fanau o le atunuu
I ona faiva o se faiaoga
Na ia tautua ai a o lenei ua faaselemutu

Talofa e ia te oe Magele
Ma lau lupe sa faalele
Ua lē toe olo ma lagona lona leo
Sa ta faamemelo ai ma nenee

Ua suatoto galu o le sami
Ua taalulululu foi le matagi
Talofa Toleafoa, aiga ma ē masani
Ua amia lau pele e le Tamā oi le lagi.

Papaliitele Lafulafu Peo

Faletua ia Faimai o loo laei lana pine taualoa, ma lona alii ia Toleafoa Tuimauga ma o la alo

Faimai ma Elsie Ropati

Susuga i le faafeagaiga ia Ata Milo ma le faletua ia Mouaana, faletua malolo manumalo ia Mele Autagavaia ma aiga sa auai

Faimai Tuimauga