Ua na o le tolu atunuu o le Pasefika ua latou teena le fautuaga a le Komisi o aiā tatau a Malo Aufaatasi, ina ia aveesea ma soloia solitulafono uma e faasino i feusuaiga a ituaiga o tagata ua ta‘ua o kei (gay) poo alii e toe faaulugalii ma isi tane, faapea foi ma tamaitai e toe nonofo ma faauo ma isi tamaitai i se sootaga faaulugalii.
O Papua Niu Kini, Solomona ma Samoa ua latou teena lea fautuaga i se fonotaga talu ai nei a le Komisi o Malo Aufaatasi e puipuia aiā tatau o tagata soifua uma.
Peitai o loo lagolagoina e Samoa ma ia atunuu faatasi ai ma isi malo o le Pasefika o loo avea ma sui o Malo Aufaatasi se lipoti ua iai ni fautuaga, ina ia aveesea faiga faasinosino lima ma faailogatagata faasaga i ia ituaiga o tagata soifua, e mafua i le tele o solitulafono o loo sauāina ma fasiotia ai faapea ona faasiugutua ai faafafine ma faafatama ma alii ma tamaitai e toe fenofoai.
O le fautuaga a le komisi o loo puipuia aiā tatau o tagata soifua a Malo Aufaatasi, o loo patino tonu lea i tagata ua matutua poo adults. Peitai e lē o po se lilo i le silafia o le aufaitau, i feteenaiga o manatu na aliali mai talu ai nei, ina ua faalauiloa se fuafuaga a le Komisi a le Malo o Samoa o loo toe iloiloina tulafono le Law Reform Commission, e fautuaina le kapeneta ina ia soloia le moliaga o le faasotoma mai le tulafono o solitulafono mamafa ma matuia.
O se fautuaga o loo ilitata i ai lagona o taitai o ekalesia Kerisiano i Samoa, ona o loo apo ma faatāua ai a‘oa‘oga faalelotu ona o le faasotoma o se tasi o agasala inosia i a‘oa‘oga faa-Kerisiano o loo faavae ai le Malo o Samoa.
O se lipoti mai le Komisi a Malo Aufaatasi o loo puipuia aiā tatau, o loo faaalia ai o se fonotaga na usuia i le masina o Mati o le tausaga nei 2011, na sainia ai e Samoa ma isi atunuu o le Pasefika le sainigalima e lagolago ai taumafaiga uma e aveesea le tusitusilima ma le faailoga tagata i ituaiga o tagata ua toe fefaauoa‘i ma faaipoipo e pei o se alii i se alii, ma se tamaitai i se isi tamaitai.
E ioe atunuu ua lagolagoina lea sainiga lima, ua tele sauaga ma gaioiga solitulafono ua aafia ai aiā tatau ma le saogalemu o ia ituaiga o tagata soifua. O atunuu e pei o Palau ma Nauru ua latou tautino i luma o le komisi o aiā tatau a Malo Aufaatasi, lo latou liliu loa e tafiesea ma soloia solitulafono tau i feusuaiga a ia ituaiga o tagata.
Ua faamamafa i fautuaga a le komisi le itu tāua i le a‘oa‘oina o mafaufau o soo se tagata soifua ina o latou talia ma amanaia aiā tatau o ituaiga o tagata faapea, aemaise foi ia amanaia ma faatāua soo se tagata soifua tusa lava poo le ā lona ituaiga, o lona tulaga maualalo ma le lē taualoa poo ona foliga vaaia.
O le iai pea o solitulafono faasino i gaioiga a ia ituaiga o tagata e talitonu le failautusi aoao o Malo Aufaatasi o Ban Ki Moon o le a tumau ai pea lagona faailogatagata ma lagona faailogalanu faasaga ia i latou, aemaise pe afai o loo iai pea atunuu o loo faatulafono ai ni amioga ma ni gaioiga e fesootai ma mafutaga faaulugalii a alii ma tamaitai o loo soifua ma ola i lea ituaiga o siosiomaga.
O se finagalo o le Palemia ua mae‘a folasia na faaalia ai e Tuilaepa L Sailele Malielegaoi, o le fautuaga e soloia le solitulafono o le faasotoma, o le a silasila toto‘a i ai le Kapeneta, ma e lē faigofie ona o Samoa e iai ana tu ma aganuu ma talitonuga faalelotu e sili ona faataua i le Malo.