Ua mae‘a ona filifilia sui e toaiva mo nofoa e iva mo tagata Pasefika, e fai ma faufautua mo le alii pulenuu o le Super City, Len Brown.
O i latou ua filifilia i ia tulaga tofi, e toaono Samoa, toalua Rarotonga, ma le toatasi o le sui mai le malo o Tonga.
E leai se sui o Fiti, leai Niue ma isi atunuu e pei o Tokelau ma Tuavalu ma isi.
O le filifiliga sa faatautaia e se vaega o faatonu e toaiva, ae sa taitaia e le afioga ia Anae Arthur Anae, o le Faufautua a le Pulega o le Super City.
O Anae o loo nafa ma le vaaia o mataupu tau i tagata Pasefika, i lalo o lana taitaiga i lona tofiga o le Faufautua mo le pulega a le itumalo tele o Aukilani.
E ui ina ua mae‘a ona faia le filifiliga, ma ua fofogaina foi faalauaitele lea faaiuga a le alii pulenuu o Len Brown, ma se tasi o Faufautua, Anae Arthur Anae, peitai ua faailoa faalauaitele i ai se finagalo lē fiafia, ma le matua teena e se tasi o tamafanau a le atunuu, le susuga ia Efu Koka.
O le susuga ia Efu Koka, sa avea ma Faufautua i le pitonuu i Otara i le pulega faaitumalo a Manukau, a o lei suia i le Super City e pei ona iai nei.
Sa ia faaalia lona atugaluga ona ua lē tausisia e le pulega le manaoga sa faaleoina e tagata lautele, i le tele o fonotaga sa faagasolo, ma le taimi sa faasalalauina ai avanoa.
O se pepa o faamatalaga sa faamatuu mai e le susuga ia Efu Koka, sa ia ta‘ua ai lona lē fiafia tele, i le faaiuga ua faia ma le auala sa filifili ai sui o le Komiti Faufautua.
E iai mafuaaga ‘anoa ma le tāua, sa mafua ai ona faaseā Efu i le faaiuga ma le filifiliga e pei ona faalauiloa.
Sa talosagaina e le Samoa Times le susuga ia Efu Koka, ina ia maua se feiloaiga ona o le fia malamalama atili i lona finagalo sa faaalia faalauaitele i le pepa o faamatalaga sa tuuina mai.
Feiloaiga ma Efu Koka
E lē o afaina, ma e lē o faasagatau foi so‘u manatu ma la‘u faaseā i sui ua filifilia. O le mea muamua ou te ave i ai la‘u faamalo ma le faafetai, aemaise ai o sui o Samoa e toaono ua manumaloina nofoa e iva e pei ona silafia.
Na pau le tulaga ou te lē o fiafia i ai, ona ua lē amanaia e le Matagaluega o Tagata Atumotu o le Pasefika, Ministry of Pacific Island Affairs, le talosaga a tagata lautele sa faailoa i ai. E tolu fonotaga sa ou auai, o ia fonotaga sa tau saili ai e le Matagaluega o Tagata Atumotu o le Pasefika, ni finagalo mai tagata lautele, pe faapefea ona filifili sui ma tofiga mo nofoa e iva sa faamatuu mai.
Sa mafuli finagalo o tagata lautele mai atunuu eseese o le Pasefika, i le faia lea o se faigapalota.
O le faigapalota, o le sailia ai lea o finagalo lautele o tagata, ma o se faiga e talafeagai ma faiga faatemokalasi. E lē gata i lea, a o le faaali ai o le mea tonu o loo mananao ma finagalo i ai tagata o atunuu lava ia, mo so latou sui e tauaveina le tofiga.
O le manaoga lea sa faaleoina ma momoli e tagata mai atunuu taitasi, i fonotaga sa faia a o faafofoga lelei i ai le Matagaluega o Tagata Atumotu o le Pasefika.
O le Matagaluega lava lea, sa latou fautuaina ma fai ma sooupu ma le alii pulenuu Len Brown, faatasi ai ma le afioga ia Anae. E faalagolago le faia o se faaiuga a Len ma Anae i le feau e momoli i ai e le matagluega ma fautuaina ai.
O le mea moni e pei ona ou ta‘ua, e lei amanaia e le Matagaluega se leo o tagata lautele sa faaleoina i fonotaga.
E foliga mai ua matuā maimau lava taimi ma finagalo o tagata sa auai i fonotaga, a o lea lava ua faaauau le fuafuaga ma le mea e manao i ai i latou sa faia le faaiuga. Aisea na maimau ai fua le taimi e tapa ai finagalo mai tagata lautele, ae lē faaaogāina ma lē faalogo i ai.
Ua leai se amiotonu, pe a fua i le faaiuga ma le auala sa faatinoina e saili ai i latou e agavaa mo tofiga. O le isi itu o le auala sa latou faaogaina e faia ai le filifiliga, ua malosi tele ma ua taofia ai aiā tatau a isi sa tatau ona maua le avanoa i ia tofiga.
O le mea moni ua vaai pitotasi le matagluega ma le pulega i le atamai a‘oa‘oina ma le poto salalau, ae misi atoa le tagai toto‘a i tagata e iai le faautauta, atoa ai ma le mafutaga vavalalata ma tagata lautele.
O la‘u lea vaai i ai, ma le faauigaina o le faaiuga ma le filifiliga ua faalauiloa mai. Sa ou vaai i le tigaina o i latou o loo galulue malosi, galulue fesootai ma le vavalalata ma tagata uma i totonu o faalapotopotoga, ma ekalesia. E tatau ona maua so latou avanoa i totonu o tofiga ia.
O le tāua foi o le faia o se palota e lē gata ina saili ai finagalo lautele o tagata, ae o le a matuā lagolagoina foi e ia atunuu o latou sui i totonu o le komiti.
O itu ia sa faavae ai so‘u lagona, ma sa ou tu ai lava ma le onosai e lagolago finagalo o tagata lautele mai atunuu eseese. E iai lava tulaga sa manatu foi i ai, peitai o le tausisia ma le faalogo pea i sui ma tagata lautele e tāua tele foi, auā o ia tofiga e lē nofonofo ai se isi, ae ao ina finau ma faaleo manaoga o tagata.
E lē gata i lea, e le ni avanoa foi o le faigaluega tumau ai, ao ua nao ni nai taimi e faaalu ai i fonotaga pe a manaomia. E tatau lava la ona maua ai avanoa soo se tasi tusa lava pe o le gagana se faafitauli, e le afaina ae o le taua o le tauatala ma le fatu, ma manaoga o tagata lautele.
Sa masalomia foi e Efu le iai o se faaiuga faaletagata sa afifi ai i le faaiuga sa faia, ona talu ai o nisi sa iai i le vaega e toaiva sa faatautaia le faatalanoaga o avanoa, ma faia le filifiliga mulimuli, o nisi sa latou feeseeseai foi muamua. Sa ia mautinoa lava o se faafitauli lea o le a faafeagai ma ia, i le taimi o lana faatalanoaga.
Peitai e ui lava i lea, e lē o iai sona manatu lē fiafia i le filifilia poo le lē filifilia o lona tagata, ae o lona lava faanoanoa ona o le lē tausisia o le mea moni sa finagalo i ai tagata lautele.
Sa maua ma faalogologo toto‘a le Samoa Times i le mataupu lava lenei i le tasi o leitio faasalalau. E toatele nisi sa faasoa i luga o le leitio a papalagi le NewsZB, ma faailoa ai foi o latou finagalo tiga i le mataupu lava lea.
O se tasi o valaau sa ia tautino ua faalua ona tusi i le alii pulenuu o Len Brown ma faailoa i ai lona lē fiafia, atoa ai ma lana faaseā ona o le auala sa faia ai talanoaga o ia avanoa.
Sa ta‘ua e lea tagata i luga o le ea, le leai o se sa‘o ma se moni o le faatinoina o faatalanoaga sa faia.
O le isi tulaga sa matuā lē fiafia tele ai, ona ua faalauiloa i latou sa mauaina avanoa, ae lei iai ni tusi e faailoa atu ai ia i latou sa talosaga, e silafia ai ua lē agavaa, ma ua lē mauaina le avanoa sa talosaga ai. O faiga masani lava ia i soo se galuega lava i le va ma tagata talosaga.
I suesuega lava a le Samoa Times, sa maua ai e silia ma le selau i latou sa tusi talosaga mo ia tofiga, ae na o le iva nofoa poo avanoa. E mai le selau o tusi talosaga, e na o le luasefulu i latou sa faapuupuuina i ai lea lisi tele. O le toa luasefulu la lea, sa faia i ai le filifiliga mulimuli mo le toaiva ua seei nei i nofoa.
O se fuainumera tele, pe a fua i le aofai o avanoa sa manaomia.
O nisi o faamatalaga sa maua e le Samoa Times, mai nisi o uo ma paaga i totonu o le pulega, na ta‘ua ai sa tatau lava ona oo atu i le sefululua nofoa mo le Pasefika. A ititi mai nofoa o le iva e pei ona faatulagaina, peitai sa tatau lava ona tele atu avanoa mo Pasefika.
Sui Samoa ua filifilia (Pacific Island Advisory Panel)
O le susuga i le faifeau, Reverend Uesefili Unasa, Stephen Stehlin, Sina Aiolupotea-Aiono, Orchid Atimalala, Filemoni Timoteo ma Monique Faleafa.
O i latou ia o le a nafa ma fonotaga ma fai ma sooupu faafaufautua i le alii pulenuu o le aai i Aukilani, i mataupu tau tagata Pasefika.
E aofia ai le atina‘eina o ni faiga fou, ma fesootaiga ma tagata Pasefika, ina ia faaleleia atili, ma fesoasoani ai foi i manaoga moomia.
O le a faailoa foi i ai nisi o vaega e finagalo i ai le alii pulenuu ma le pulega agai i tagata o atunuu taitasi.
E lima tausaga mo lea nofoaiga, ma e lē o manino i le taimi nei poo le ā se isi laasaga mo i latou pe a mae‘a le taimi faatulagaina e pei ona aiaia ai ia galuega.
