Ua iai nei i Hawaii i motu o Nuku Hiva, Marquesas le malaga a le vaa o le Gaualofa mai Samoa i le folauga umi o loo taamilo ai i le lalolagi. E tusa ai ma faamatalaga ma fesootaiga a le Samoa Times ma le ofisa autū i Apia, faapea foi nisi o paaga masani na faamaonia mai ai le tulaga o le taunuu ai o le vaa i motu o Hawaii e pei ona ta‘ua.
O le vaiaso tonu sa feagai ai le atunuu i Samoa ma le faamanatuina o le 49 tausaga o lona Tutoatasi, a o le taimi lea e pei ona faailoa mai i lipoti, sa faia ai foi sina fiafia laititi a le auvaa e faamanatu faatasi ai ma le atunuu, aso fiafia o le Tutoatasi. Sa ta‘ua mai le fiafia ma le faafetai o le alii kapeteni ma lona auvaa, i alo ma tamafanau a le atunuu, ona o le talileleia o i latou ma le tausaafia o tagata i Nuku Hiva.
Na ta‘ua foi e lē gata i uiga tausaafia ma foliga vaaia o tagata o le motu, peitai sa mulimuli ai ma le faataimua o malaga taamilo i totonu o le aai. Sa faamatalaina ma molimauina le matagofie tele o vaega i le itu i Matu i Sasae faasolo ane ai seia soo lea motu.
O mauga ma vanu faatasi ai ma le aai faapitoa o Kamuihei e faapea o le nofoaga lea e fai ma apitaga ma faapotopoto ai nuu o Nuhu Hiva, ma Marquesas o loo iai ma paepae maa lapopoa; ma e faatusaina i se malae lakapi lona telē.
O paepae maa e faatusaina i paepae maa o Samoa, e agai i le mauga ia paepae maa tetele, ma o loo faaaogāina pea le igoa faa-Samoa o le paepae. O autafa o ia paepae maa agai i le mauga, o loo iai vanu teuteuina. O ia vaaiga matagofie e pei ona faamatalaina, ua leai sona eseesega tele ma vaaiga i Samoa. O lipoti lava e pei ona tuuina mai, o loo ta‘ua ai o le isi ‘afa o le auvaa a le Gaualofa sa faataunuuina le malaga taamilo ma tafafao ai, a o le isi vaega sa nonofo pea i le vaa, mo le tālia o le fanau ma le anoano o tagata sa agai ane e matamata i le vaa, ma fia feiloai pea ma le auvaa a o lei toe tuua ia motu.
O le tulaga o taumafa i totonu o ia aai, sa faamatalaina e tutusa lava ma taumafa i Samoa. O talo, ‘oti, puaa, povi, moa, manioka ma le anoanoai o isi taumafa. Sa ta‘ua foi e faapea, sa matuā faaaloalogia i latou, ma fafaga e pei o ni tupu i totonu lava o ia aai, ona o tu ma aga masani lava.
O faamatalaga a nisi o le auvaa, sa ta‘ua ai foi le ootia ma le alofa i tagata, a ua avea foi o se manatu faamomoi loto, ma toe mafaufau faamama‘i e manatua ai le atunuu pele i Samoa.
O le aso na sosoo ai, o le aso 2 lea o Iuni, sa galulue ai le auvaa e faamamā ma tapena le vaa faatasi ai ma le toe tului ma faaopoopo taumafa, ma sauni ai mo le sauniga faaiu ma tuua ai ia motu.
O loo faagasolo pea le malaga i totonu o Hawaii i nisi o motu seia aulia le aso 10 o le masina lona valu o Aukuso, lea ua faamoemoe e tuuvaa ai mo se taimi umi mo San Francisco i Amerika. Ua faamoemoe o San Francisco foi o le a toe faia ai le isi faaaliga tele o tu ma aganuu o le a iai foi ma le auvaa o le Gaualofa ma isi vaa uma o loo faimalaga faatasi.