Ua tamua i leoleo le loto tigā o aumaga ole afioaga o Luatuanuu ile taeao po ole Aso Gafua 19 Mati, 2018. Ina ua taunuu atu leoleo e tatala le auala tele ole malo na poloka e aumaga o Luatuanuu, sa lē mafai ai e pasi ma isi taavale ona malaga mai i Apia.
Ole manaoga ole poloka ale aumaga ina ia saili mai ai tagata Falefa, oloo lē fiafia iai, talu mai taaloga lakapi ile Aso Toonai talu ai sa faia ai fusuaga, ma manunu’a ai alii e toafā mai Luatuanuu, lea na avatu ile falema’i ma taofia mo togafitiga.
Na saunoa le Komesina o Leoleo, Fuiavailili Egon Keil, “E iai nai leoleo ua lavevea. Ae na ou fiu foi a’u ia oute ‘alo i maa.” Ole faamatalaga muamua lava lea ale alii Komesina ina ua omai i fafo ma le maota na feiloai ai ma le afioaga o Luatuanuu.
Na saunoa foi le alii Komesina, “E lē o iloa pe fia leoleo na afaina ile tau’aiga maa. Ae ua ave le avanoa ile nuu, e saili ane ai tama ia na tau’aia taavale a leoleo, ma faaleagaina ai taavale.”
Na ia ta’ua foi, e lei faia se tala i aafiaga o leoleo ma taavale ile taimi nei, ae ole mea na tupu, na tau’ai le taavale a leoleo, tau’ai foi ma taita ia.” Ae e iai moliaga, e lē o iloa pe fia, ole a faia e tusa ai ma le talanoa mai ale Komesina o Leoleo.
Sa iai le tasi alii ole nuu, e lei manao e faalaua’itele lana talanoa, peitai o lana maitau, “sa filemu lava tamaiti pe ana lē o atu fua leoleo e tutuli tamaiti, ole taimi lava na folafola ai e leoleo le faaaogāina o fana, o iina na togi ai loa e le isi tamaitiiti le leoleo ma lavea ai.”
Na saunoa foi le Komesina, sa taumafai e faaaogā le vafealoa’i faamatai e soalaupule ai, ma ua taatia atu e fai le latou tala ona toe logo mai lea.
Na faamanino foi e le Komesina, “Sa lē tatau ona tupu ni mea faapea, ae na ala ona gaioi leoleo ona ua tapuni e le tupulaga ale nuu le auala.”
Na faafetaia ai e le Komesina alii ma faipule ole afioaga, ile fesoasoani mai, ana leai matai, e faifai tetele le vevesi. E leai foi se agaga ole pulega o leoleo e faaaogā nisi ituaiga o auala faavevesi e faafilemu ai lea mataupu.
Ole manaoga ole pulega a leoleo ia faafilemu, ma ave le avanoa ile nuu e taumafai e soalaupule, ae su’e mai le aualii lea na tau’aia leoleo e faatino le galuga ale matagaluega e tusa o ala ole tulafono.
E manatu Fuiavailili, e tasi lava le auala e faafilemu ai mataupu faapea, ole ui atu ile nuu. peitai na ia talanoa, e silia ile 60 leoleo na latou o atu ile taeao mo le fofoina ole vevesi.
Ma molimauina ai e tusitala, le taimi na savali ai le Komesina i fafo ma le taavale, sa faaaogā e leoleo talipupuni e puipui atu ai le Komesina ile taimi na savali atu ai ile maota ole nuu. Na faapena foi ile taimi ua uma mai le faatalanoaga ma le nuu, e lei tuua lava le faaaogāina e leoleo o talipupuni i autafa ole Komesina.
Na talanoa le Komesina, “ole a matou toe foi, ae faatali mai se tala ole faatalanoaga ale nuu ma le aumaga.”
Ae ole finagalo faaalia ole sui ole malo ile nuu, poo le pulenuu le susuga Autu Lolesio Tauiliili, “E lē faia ile auupega tulaga faapena e fai ile tofa ma le faautauta. Na ia ta’ua foi le faate’ia o ia ile tulaga ua tulai mai i lenei taeao, o leoleo o malu ole malo e malu ai soo se tagata o Samoa, peitai, e faate’ia o ia ina ua vaaia auupega.
E ta lava le fā ile aoauli ole Aso Gafua, 19 Mati o faatali lava se tala mai le Sooupu a leoleo, Susuga Auapaau, ile faasologa o soalaupulega ma le afioaga o Falefa, ae ose tulaga foi ua iai le fonotaga a Luatuanuu.