E lei manatu le susuga ia Papalii Peter Tulaga Eliesa ole a oo lona olaga ile faifaatoaga pe a fua atu ile taimi na faatoa amata mai ai lona ola a’oa’oina seia taunuu mai ile taimi lenei. O Peter sa a’otauina ile aoga tulagalua ile afioaga o Vaiusu ma faasolo atu ai ile kolisi o Sagato Iosefo i Alafua faapea ai ma le kolisi o Samoa i Vaivase. Na sosoo ai ma le olaga aoga ile Iunivesite aoao o Samoa ile Papaigalagala ma faaauauina ai le olaga aoga i Niu Sila ile mataupu tusitala faapitoa lava ile tusia ai lea o faailoilo poo Sign.
Na amata ona faigaluega ile faletupe o Samoa le National Bank, ma le tele lava o taimi ole olaga na tafao ai e lei mautu ise pitolaau se tasi. Na faaiu lona olaga galue ile aumau ai ma lona toalua ile afioaga o Aleisa ma faatu ai le la pisinisi ole faleoloa. O iina tonu lea na amata ai loa ona manatu Peter, ole fai maumaga e matuā suamalie tele.
Ole la faleoloa ma lona toalua e ogatotonu iai faatauga ale au faifaatoaga i lea vaega ole atunuu. Ole nofoaga tonu foi lea e masani ona agai atu iai le loli oloa ale faleoloa o faatoaga e faatau ai vailaau ma isi oloa tau faatoga, e faimalaga uma ane iai le au faifaatoaga a Aleisa ma le agai atu i Lefaga e faatau ai a latou vailaau ona e latalata nai lo le malaga mamao mai ile taulaga o Apia.
Saunoa Peter ole tele o taimi na talanoa atu ai ana uo faifaatoaga ia te ia, na tupu ane ai ma se lagona ile tatau ona amata loa lana faatoaga. E 10 eka i autafa ane ole la faleoloa na amata ai loa lana faatoaga, ma e lei umi se taimi na galuea’ina ai lea fanua ae opo atoa ile talo. Ole vaitau lea o Minisita ai le Afioga Lemamea Ropati ile ofisa o faatoaga, ma ole masani lava a Mamea e ui atu ile auala lenei agai atu i lona itumalo o Lefaga, lea na ia mata’ituina ai le faatoaga tele i autafa ane ole aualatele ale malo. Na maua se avanoa e talanoa ai ma le Afioga ile Minisita, ma ia talosaga iai ise isi fanua mai le Malo e faaauau ai se isi ana faatoaga.
Na fautuaina e Lemamea Peter ina ia ave sana tusi talosaga ile Samoa Land Corporation mo se fanua lisi e faia ai se isi ana faatoaga. Ta’ua e Peter e fai si umi ole taimi o tālia ai se fanua a’o pule ai le Afioga Peseta Arasi Tiotio ile Samoa Land. Saunoa Peter, e lua lava tali ale malo e masani ona ave i tagata e tusi talosaga atu, leai se fanua ma le tele ole lisi faatalitali. E lei gata ai iina lona ola finau ile tu’itu’i pea o lana talosaga, ina ua tulai mai le Afioga ia Lautafi Fio Selafi Purcell ile tofiga ole Minisita ole Samoa Land, na oo loa iai lana talosaga ma toe faamanatu iai lana tusi oloo tālia pea ile Samoa Land.
Na malaga atu Lautafi ma asiasi ai lana faatoaga i Aleisa e 10 eka, na fautuaina e le Afioga ile Minisita le tuuina atu ose fanua e 50 eka mo le maumaga ma tuutuuga na tuuina atu ina ia faaaogā lelei le fanua lenei ale malo, ona ua tele i latou e lisi iai e le Malo ni fanua peitai e lē o iai ni atina’e o faia ai ae ua na’o le taatitia e oo mai lava ile taimi nei.
Ose fiafiaga mo le alii o Peter le maua ai o lenei fanua mai le Malo e pei ona amata ai loa lana faatoaga i Fiaga seia oo mai ile taimi nei. E lei faigofie le ala e pei ona amata mai ai lenei faatoaga ona ole faaletonu tele ole auala faapea ai ma le lē oo ose suavai i lea nofoaga. O si ana taavale tau faufau na la’u ai kalone vai i uta i Fiaga, ma e faafa pe faalima foi ona alu le taavale ma kalone vai i uta ile aso e tasi. E usu ile 4:30am ile vaveao ae tele ina mānava mai ile 8pm ile po. Ta’ua e Peter, e iai le eseesega ole fai faatoaga i aso ua alu ma aso nei, ma ose tasi lenei o metotia ma auala na unai’a ai lana fai faatoaga. O aso ia, a fai atu le toeaina e sauni ile maumaga ae ua sau le lē fia alu ona ua augata ona sa pei le fai faatoaga i la aso ose galuega aupito sili ona maualalao tele ma faatauvaa, peitai ole metotia na ia faaaogāina ma talanoa faamalosiau ai i lana aufaigaluega, ole fai faatoaga ose tasi lea o galuega maualuga ile olaga ole tagata toe tele tupe e maua mai ai.
E lei umi se taimi na galulue ai Peter ma lana aufaigaluega e toafa ile 50 eka lenei ae toe talosaga foi ile malo mo se isi 50 eka lea foi na toe avatu ai e le Malo. Ole tele o taimi e talosaga ai ile Malo e faamaonia lava le tuuina atu o fanua ise asiasiga ale Malo pe o galuea’ina nei fanua, ma ole mafuaaga foi lea sa faigofie ai le talosaga lona lua ona oloo vaai atu le Malo oloo faaaogā lelei laueleele nei mo faatoaga.
Ile taimi lenei ua oo atu le faatoaga a Peter ile silia ma le 100 eka ma lona manatu e galue atu ai ma fanua tuaoi e lē o mafai ona faaaogāina seia oo ile taimi e galue ai e nei tuaoi ona toe faafoi lea iai. Oloo tele ina faatau atu talo ole maumaga o Peter i faitotoa mo le talo i Niu Sila faatasi ai ma le ave ile maketi i Apia lea e tele ina maua mai ai le alagatupe mo lona aiga. Ose tasi o vaega tāua na faamatala e lenei faifaatoaga, a’o tau amata mai ai lana faatoaga ile leai ose tupe na maua, e lei misi lava le ave ai o taga talo mo le aai o Mapuifagalele, ole Toomaga mo ē Puapuagatia (Samoa Victim Support) faapea ai ma le toese i Tafaigata.
Ile taimi lenei ua maua ai le taavale fou a Peter mai i lana faatoaga ma ua tele atu isi manuia ua ia pa’i iai ona ole galue malosi ma le agalelei i soo se tagata e manaomia le fesoasoani. Ua faaaiga lua foi le alii o Peter ile taimi lenei ina ua manumalo ai ile se’i ole kuota lea ua aumau ai lona toalua ma lana fanau i totonu o Manurewa i Niu Sila, e ta’ilua lava vaiaso ma malaga Peter i Niu Sila e asi lona aiga ma toe foi mai i Samoa e vaai lana faatoaga o galulue ai lana aufaigaluega.
Ta’ua e Peter e lē o mautinoa ile taimi lenei se isi fuafuaga mo lona aiga ile lumanai ona oloo manatu foi ile lumanai o si ana fanau ile aoga ae faapea foi lana faatoaga i Fiaga. Ma e lē galo lava le auala na ui mai ai ile amataga seia oo mai ile taimi lenei. Saunoa Papalii Peter Tulaga Eliesa ile Talanoa Mai Samoa, e tele ina agai solo lo tatou atunuu e saili seleni ile tele o auala peitai oloo tatanu le tele o tupe ma faamanuiaga i laufanua ole atunuu, ma e tatau ona tatou galulue i o tatou laufanua manū o maua le malosi.
Ole susuga ia Papalii Peter Tulaga Eliesa na manumalo ai ile faaaliga ale au faifaatoaga ile tausaga na e 2016, ma faamauina ai foi ose faifaatoaga aupito sili ona talavou ile na’o le 35 ai o tausaga.
