Tala mai le Palemene ma le Itumalo

O le vaiaso ua mavae i fonotaga a le Palemene i Ueligitone, sa matou fesiligia ai le Palemia pe na faavae i se fautuaga mautinoa mai se matagaluega a le Malo lana saunoaga e faapea, e “10,000 le aofai o fale i Kalaisetete e lē tatau ona toe fauina i mea o loo tutū ai nei, ma ua tatau loa ona tala i lalo.” Na tali le Palemia, e leai se fautuaga, o lana lava matematega i le mea sa vaai i ai ia.

Ona matou talosagaina lea o le alii Palemia, e lē tatau ona toe faia ni ana saunoaga faapea e aunoa ma ni fautuaga faalemalo ua faamausali i ni suesuega ua uma ona faatino ma faamaonia ai o loo sa‘o nei faamatalaga. Afai foi e faamaonia e 10,000 le aofai o fale ua lē tatau ona toe fauina i le mea o loo tutū ai nei, e ao ia te ia ona faamanino mai mo le silafia o le atunuu, poo fea tonu aai e lē tatau ona toe fauina ai ni fale, a o le ā foi le fesoasoani e maua e ia aiga mai le Malo.

Auā ua faapopoleina le toatele o tagata i lana faasalalauga e 10,000 fale i Kalaisetete o le a tuu i lalo ma faaleaogāina, ma ua tuufesili poo ai aiga o le a faaleaga o latou fale, a o fea foi aai o le a lē mafai ona toe fauina ai ni fale.

E lē aogā le soona fai o faamatalaga e faavevesi ai le Atunuu, e aunoa ma ni pine e faavae ai pe faamaonia o sa‘o faamatalaga a le Palemia o loo fai.
O le isi mataupu sa matou fesiligia ai foi le Palemia, pe mafua aisea ona faia e le Malo se nonogatupe e tusa ma le $43.4 miliona mo se kamupani tuma‘oti e igoa o le “MediaWorks”?

O loo manino le Palemene, e vavalalata tele piitaga o lea kamupani ma le alii Minisita o Steven Joyce, ae lei avea ia ma faipule o le National mai le tausaga 2008.

Afai ae faaletonu tali a le faigamalo i nei fesili e faatatau i lenei mataupu, ona foliga mai lea ua faa‘au‘au le Malo ma lē lelei lea faaiuga ua faia i lenei nonogatupe ua faia e le Malo mo se kamupani tuma‘oti e pei o le “Media Works”. Silasila foi, o le kamupani tuma‘oti lenei a le Media Works, o latou ia e pulea le 3News, TV3, faapea le TV FOUR, ma le C4. E lē gata i lea ae sefulu alaleo o loo faaaogā e fai ai faasalalauga a letio e pei o le The Breeze, LiveSport, The Edge, Kiwi FM, George FM, Mai FM, More FM, Radio Live, The Rock, ma le Solid Gold; ma e 32 nuu eseese o loo maua ai ia alaleo e sau lava mai Northland seia oo i Southland.

O lona uiga e masalomia le amiotonu o lenei faiga nonogatupe, i se kamupani faasalalau i luga o le TV ma alaleo o letio, o loo faia ai faasalalauga o galuega a le Malo, a o se kamupani e vavalalata ma se tasi o Minisita a le faigamalo.

O le fesili, pe mafua aisea ona faia lea nonogatupe e $43.4 miliona e le Malo mo se kamupani tuma‘oti e pulea e tagata faipisinisi? O le ā se faamanuiaga e maua e tagata lautele a Niu Sila e ana lenei tupe ua pasia e le Malo le ave faaaitalafu i lenei kamupani?

O le a faaauau pea i lenei vaiaso fesili i le faigamalo e faatatau i lenei mataupu, auā e tāua tele le manino lelei mai o mafuaaga na faia ai e John Key lenei faaiuga, ae poo le ā foi se manuia mo tagata lautele i lenei fuafuaga e aitalafu e lenei kamupani tuma‘oti lenei tupe tele lava.

E faapopoleina pea a‘u ona o aiga o loo sainia ni konekarate mo nonogatupe ma pisinisi tuma‘oti o loo tautua i le ofoina lea o aitalafu ma nonogatupe i tagata lautele e ese mai i faletupe (Banks).

O se tasi o ulugalii sa oo atu i lo‘u ofisa e talosagaina se fesoasoani ona o le la faafitauli. Na amata mai se la nonogatupe e $40,000 le aofai na amata ai, ma sa la sainia ai se konekarate e faamau i le la fale umia saoloto lenei aitalafu. Peitai ane, sa toe sainia nisi pepa ona ua iai le faaletonu i le kamupani lea na fai muamua ai le aitalafu mo le $40,000. Fai mai le la faamatalaga, na mae‘a ona faamanino atu e le sui o le kamupani aiaiga o le konekarate, ma la toe sainia ai nisi pepa. Ae ina ua toe foi mai kopi o pepa lea sa la sainia, ua ese faaupuga o loo la faitau ai, mai faamatalaga sa la faalogo i ai i le taimi a o faamalamalamaina atu aiaiga o le konekarate mo lea nonogatupe.

I le oo mai la i le amataga o lenei tausaga, ua $133,000 le aofai o le aitalafu ua iai nei mai le $40,000 lea sa la talosagaina muamua. E lē o malamalama i laua pe na faapefea ona oo le aitalafu i le $133,000.

Sa talosagaina e lenei aiga se fesoasoani, a o le faafitauli ua uma ona sainilima lenei ulugalii ma le kamupani, e faamaonia ai ua talia uma e laua aiaiga o lenei konekarate.

O le faafitauli la lea ua tulai mai isi nei aiga, e na o le $40,000 le tupe na latou faaaogāina, a o lenei o le a totogi le aitalafu ua oo i le $133,000, ona o le saini pogisa o nei konekarate e aunoa ma le manino poo le ā tonu le aafiaga mo i latou.

O la‘u lava fautuaga i le tatou atunuu, aloese mai i le faia o nonogatupe. Afai ua manaomia tele le faia o nonogatupe, ona saili muamua lea ia e malamalama lelei i aiaiaga uma o le konekarate mo se nonogatupe, faato‘ā e saini ai lea. O le isi afai o le tului lea o le a faaopoopo ai le aofai o le nonogatupe o le a e faia, e silia ma le 15 pasene, poo le 20 i le 30 pasene i le tausaga, ou te matuā fautuaina ia aua ne‘i faia lea nonogatupe.

Ua tele naua aiga ua oo i ai puapuagatia ona o le saini o konekarate mo nonogatupe e aunoa ma le silafia lelei o aiaiga o nei pepa ua latou sainia. O le isi, ua tele nonogatupe, e amata o se tupe laititi, ae mulimuli ane ua maualuga le aitalafu ona o le maualuga o le tului faaopoopo i nei nonogatupe.