Taanoaina e Faifeau Auala e Faamalosi ai Tagata o Aulotu e Lipotia Tagata Faaoolima i Totonu o Aiga

(New Zealand Herald: Aso Lua, 11 Tesema 2012)

O le Aso Lua aso 11 o Tesema sa faasalalau mai ai i le Herald se fonotaga a faifeau mai i Ekalesia eseese, na faia i Aukilani e faapea e talanoaina ai e faifeau auala e faamalosi au ai faifeau i tagata o Ekalesia e lipoti i leoleo tagata faaoolima ma fasi tagata i totonu o aiga poo le community. Sa faitau Leuluaialii Olinda Woodroffe i lea tusitusiga, ma sa laga sona manatu e  tusia sona manatu i  lea mataupu.

O le manatu faaalia lea o Leuluaialii Olinda Woodroffe sa tusia i le Herald i le Aso Lulu aso 12 Tesema i le New Zealand Herald  e faapea: “O faifeau o le Pasefika o loo tutū i tulaga e mafai ai e i latou ona fai auala e taofia ai le faaoolima.”

E manaia  le vaaia o faifeau ua tutū mai e fai ni auala e taofi ai le faaoolima ma le fasi tagata; ma le taumafaiga lea ua fai e faifeau e faasino tagata lotu e lipoti tagata faaoolima, i leoleo.

O mea fita uma ma faafitauli, e tele auala e mafua  ai. E leai foi se auala e tasi e mafai ona taofi ai nei faafitauli, ae manaia le talanoa faalauaitele i mea faapea, atonu e fetufaa‘i ai manatu, i ni auala e foia ai faafitauli faapea.

I lo‘u tulaga loia i tausaga e ova i le 20, ua ou aveina ai mataupu tau lotu i le  High Court a Aukilani ma Ueligitone. Ou te fia vaai i faifeau e tulai i luga e taofi faafitauli i totonu o aiga ma le Community, ae lei oo ina faaoolima se tagata i se isi tagata, aemaise tamaiti laiti.

“E sili le pupuia i lo le togafitia” aemaise lava ola o tamaiti, e lē mafai ona latou taofiina ma puipui o latou ola pe a tafasi latou e tagata matutua.

E tāua tele lea i le community a le Pasefika i Niu Sila. I Niu Sila ua leai ni nuu (village) ae o lotu lea ua fai ma sulufaiga poo nuu o tagata Pasefika. I Niu Sila e tele mea e tatau ona mafai e faifeau ona o le tele o faifeau, o loo ave i ai le faaaloalo ma faamoemoega o tagata lotu.

Ae lē nanāina le mea moni, e iai lava foi faifeau ua avea tofi, ma auala ua soona fai ai tulaga lē tatau ma le faualuga ona o o latou tofi.

Ae ui ilea, i lo‘u taofi, o faifeau ua tatau ona tutufaatasi e sue auala e galulue ai ma aiga lotu. Ia mausali le talitonu ma le faamoemoeina (trust) o tagata lotu i faifeau; ina ia tupu se faafitauli i totonu o se aiga, valaau le faifeau e susū mai e talatalanoa ma ē o mafatia, e saili se auala e foia ai le faafitauli ae aua le “ita loa fasi se tagata i totonu o aiga poo le community.

I lo‘u talitonuga  a mafai ona soalaupule se mataupu, e tele faafitauli e mafai ona foia, ae lei oo i se tulaga faaoolima.

O lo‘u talitonuga, afai e na ona fautuaina e faifeau tagata lotu e vili leoleo pe a faaoolima se isi i totonu o aiga, e foliga mai ia te au ua malepelepe le aiga, ua lē toe mafai ona faafesagai ma talanoa auala e foia ai le faafitauli. “Talking to each other may deflect violence, reporting violence to me is an indication of “talking past each other”.

O aso ia i totonu o nuu ma alalafaga i Samoa o le faifeau lava sa tulai e taumafai e faalelei ni faafitauli i totonu o nuu. O nei aso ua tele ina lē toe faia e faifeau ia tulaga.

Atonu ua tatau loa i faifeau ona toe faia ni laasaga e talitonuina ai ma faamoemoeina o latou tulaga faifeau e tagata, ia mafai e tagata i totonu o lotu ona tapa le fesaosoani a le faifeau e sau e talanoa i aiga, poo ulugalii ina ia foia ni faafitauli, ae lei oo i ni tulaga faaoolima.

Ou te lē lagolagoina le faatali se‘i faaoolima se isi, ona vili lea o leoleo. Manaia la‘u faitau atu, ua  iai faifeau ua tetee i le faaaogā sese e tagata upu o le Tusi Paia, e lalafi ai i tua pe a faaoolima i se tagata.

(O Leuluaialii Olinda Woodroffe, o le Loia, tiakono i totonu o se Ekalesia, na te uuina se faailoga BA i le Sociology of Religion ma le Education)