E tolu ni kamupani faatau taavale o loo faia i ai ni suesuega a le malo o Samoa, ona o loo masalomia ni auala ma faiga piopio o loo latou faatino ma faagaioi ai a latou kamupani i totonu o le atunuu.
O se talanoaga ma se tasi o molimau faamoemoeina i le vaiaso talu ai e le o manao e faalauiloa lona suafa, sa ta‘ua ma faailoa mai ai le tulaga e pei ona lipotia.
E fai si tele o vaega o loo faatūtū agai i ai ia suesuega, ma e ui ina ua faia i ai suesuega ma e lei maua foi sona taunuga ma se faaiuga, ae o loo malosi ni mau ma ni faamaoniga maumautūtū e faasaga i gaioiga a i latou ia ua mafua ai ona masalomia.
E lua kamupani o loo tuua‘ia i le taumafai e faagaoi ma faaleaga le auala o loo faatino ai le galuega o tiute i luga o le uafu.
O le taumafai lea e totogi ni vaega tupe i le mamalu o le aufaigaluega, ae faapa‘ū ai le tiute o taavale o loo auina atu i totonu o le atunuu. Atonu e le fou i Samoa lea faiga e ui ina e le o se auala e taliaina e soo se faiga malo.
Ae peitai o se tasi lea o mataupu sa matuā silasila toto‘a i ai le malo ma toe tuu i ai le faamamafa ina ia taofia ai lea natura leaga ma le lē faamaoni.
O le oo atu o nei kamupani i totonu o le atunuu, ma toe taumafai e fai ia tulaga lē manuia, o se fafagu leaga tele lea ma se faamanatu faatiapolo e toe taitai sese ai le aufaigaluega, mai le faia o le amiotonu ma mulimulita‘i i taiala faataoto o galuega, ina ia laugatasia ai tagata uma.
O le aliae o lea mataupu, ua vave ai nei ona aapa le malo e vave fai i ai ni suesuega faapitoa ina ia vave foi ona fofō ma foia le faafiatuli a o lei papala tele ma sosolo faafaamai.
O le isi kamupani e tasi o loo faamamafa i ai suesuega ona o le auala o loo latou aumai ai taavale mai atunuu i fafo ma faatau i totonu o Samoa.
O loo iai foi ni mau ma faamatalaga e faapea, o le kamupani lea o loo latou gaoi ma aumai faananā taavale ua leaga ma ua lē tatau ona toe faaaogāina mai Iapani ma isi atunuu Asia, ae o lea ua toe la‘u mai ma su‘e tupe ai e ala i le faaulufale ma faatau atu i tagata o le atunuu.
O se tasi foi o gaioiga e le talafeagai, ona e le gata ina solitulafono, ae e le lelei foi mo tagata o le a faatauina ma umia ia ituaiga taavale, ma o le a tele ai foi le lapisi i totonu o le atunuu mo se taimi vave.
O le taumafai e faaaogā tupe e totogi ai le aufaigaluega a le tiute, o lona uiga o le taumafai lava lea e faatau faiga piopio ma le solitulafono.
O faiga ia o loo suesue ai kamupani e lua mai le tolu o loo agai i ai suesuega i le taimi nei. A o le isi kamupani, o loo saili mai fafo ni faamaoniga e uiga i lo latou aumai faagaoi o taavale.
O kamupani uma nei e tolu e pei ona ta‘ua, o loo tutusa i le tulaga o le isi suesuega faapitoa o loo faagasolo, ona o tau (price) o taavale o loo faatauina ai.
E iai le talitonuga ua faatoluina le tau o taavale o loo faatau atu ai, nai lo le tau sa tatau ona iai.
O le lolofi atu o nei mau kamupani faatau taavale ma faaulufale atu a latou pisinisi atoa ai ma faiga piopio i totonu o le atunuu, o se tulaga e foliga mai ua matuā tu vaelua ai le malo ina ia vaaia ma vailiili lelei la latou pitolaau, ina ia mautinoa o loo ogatasi lelei ma le anavatau o loo faalauiloa.
E le gata i lea, a o se tulaga e atagia ai foi le faatāuaina e le malo o tagata lautele, ina ia puipui mai i faiga ma galuega leaga a tagata ua masani i le faimea leaga ma le pepelo.
O fesuiaiga e le malo o le tulafono mo taavale afi ma ua toe faatagaina ai taavale itu taumatau i totonu o le atunuu, ua avea ma auala o le lolofi atu ma le fetaomi atu o kamupani faatau taavale i Samoa.
O le taimi nei e tusa ma le 16 kamupani ua i totonu o Samoa, talu ona faamamalu le tulafono mo taavale afi. O le amata o suesuega faasaga i kamupani e pei ona ta‘ua, o se faiga talafeagai tele ma le faafetai ona ua vave piiama i ai le malo mo le sailia o le mea moni.
O se lapataiga foi lea mo nisi o loo fuafua e auina atu soo se kamupani mai fafo, ma le faamoemoe e lafi mai faiga amiotonu e tatau ona ui uma ai soo se tagata.
O le tele o tausaga sa olaola ai lava le agaga faapea, o Samoa e malo lava le masani, o Samoa foi e vaai loa i le seleni galo uma le tulafono ae talia le tupe. Atonu o loo tupu pea lea faiga, ae manatua o le fili lava o le tama o le maua.
O le silasial a le malo o loo iai nei, o loo taumafai ai e titina lea ituaiga faiga sa masani ai, ae suia i le faia o le mea sa‘o ma le mea moni.
O le tulai mai o lea mataupu ma masalomia ai kamupani faapea i totonu o Samoa, o se tulaga ua toe faamanatu mai ai le faafitauli ua feagai nei ma Niu Sila, i le tulaga lava lea o kamupani faatau taavale.
Ua manatu ai le Samoa Times, o le a sei toe agai i ai se tusitusiga ona ua laina tutusa le alia‘e o le faafitauli i Samoa, ma le tulaga ua pagatia ai Niu Sila.
O le fesili, o ai o loo sili ona mafatia ai i nei faiga piopio ma le soonafai? O le tali, o oe, ma a‘u, o tagata faatau o loo faaaogāina.
Niu Sila
O se tasi lea o tulaga o loo pagatia ai tagata Samoa ma le Pasefika i totonu o Niu Sila, ona o faiga a kamupani faatau taavale sa fai ma faaaogā ai lava tagata Samoa, e maunu ma faatosina ma ai isi tagata Samoa mo le faatauina i ai o taavale.
E le popole le kamupani faatau taavale i le ituaiga taavale e faatau atu, e le popole foi i tagata faatau, ae tasi lava le vaega e taulai i ai le vaai, o le tupe e maua mai.
O le tausaga e 2006 na suia ai le tulafono a Niu Sila, i le tulaga o pisinisi faatau taavale.
O lea suiga ua mafai ai e soo se tagata lava ona laisene ma amata se kamupani, ma agavaa ai loa e avea ma se sui o le au fai fale taavale (car dealer).
Ua lē mamafa ia Niu Sila le suesueina atili ma le faia o suega e agavaa ai mo lea ituaiga pisinisi e pei ona sa sau a‘i i tausaga e tele ua tuanai.
Ae ua vaai i le tele o le seleni o le a maua mai i le lesitalaina o pisinisi ma kamupani fou, ma lafoga e totogi o ni tupe maua ia a le malo.
Ua galo ia Niu Sila, o le mata o le u e toe faasaga mai ia i latou, ae o le a mafatia ai foi ma tagata lautele.
O le mafuaaga foi lea ua mafai ai ona silasila ma vaavaai i le tele o taavale ua faatau i luma maota ma autafa o fale o aiga.
O le tele o nisi ua fai lava isi ituaiga pisinisi, ae faatu ai foi ma taavale i le nofoaga e tasi.
E le gata i lea ae ua maua ai foi ma le avanoa e faateleina ai le aofai o fale faatau taavale i vaega eseese o le atunuu.
A o le faafitauli matautia ua tulai mai, ua soona fai ai ma faatosina e le sa‘o ma lē moni, ona o le lē malamalama i aiaiga ma tulaga faavae o le faiga o pisinisi ma kamupani.
Ua silasila i le faamaoniga ona o le tele o kamupani tetele faatau taavale, o nisi ua silia i le 20 tausaga sa iai i le maketi, peitai ua leai nisi, ua gau nisi, ae ua matuā lē fiafia lava nisi i le malo ma le suiga sa faia i lea vaitaimi seia oo mai i le taimi nei.
I tausaga ua mavae, sa faigata tele ona talosaga mo se faavaeina o se kamupani faatau taavale. Sa iai suega sa fai e ui uma ai, ma saili muamua foi le laisene mo fefaatauaiga, ma le laisene e ofi ai i totonu o le sosaiete faatau taavale.
O le vaega e sili ona faigata, o le saili lea o le seleni e $100,000, ma faaali i le faauluuluga o pisinisi faatoa mautinoa ai le agavaa mo se car dealer.
O le suiga na fai ua lē toe tāpā ai lea tupe tele, ma ua lē amanaia foi e le malo le sosaiete ma le faauluuluga o kamupani taavale i le atunuu.
O le ofoina o le avanoa mo soo se tasi e ulufale ai i totonu o lea ituaiga pisinisi, ua avea ma auala ua faaleagaina ai le maketi, faaleagaina le tulaga tau fefaatauaiga, faaletonu kamupani nonōtupe, ae sili ai ona pagatia tagata lautele i le tulaga o le totogi aitalafu.
O loo taumafai le tusitala e auiliili atu isi vaega e ao ina tagai toto‘a i ai le mamalu o le atunuu, mo le sailia o se taavale aemaise o mafuaaga o le ta‘ua o le pagatia o tagata lautele ona o faiga ma auala sa faatauina ai taavale.
O le vaiaso fou o le a silasila ai foi i le sa‘o o lea lava faafitauli, i le faaletonu ai o le tamaoaiga o le atunuu, ma le tapunia ai o nisi o kamupani tupe (finanace company), sa faalagolago i ai kamupani faatau taavale, mo tupe e faamatuu mai mo taavale faaaitalafu.