Rights and Obligations to Others (Legal and Ethical/Moral Duties)

O tatou uma lava, poo le ā le matutua, laiti, poo ā galuegafai, poo ā tulaga e te umia, pe iai ni au tupe pe leai, e tatou te tauaveina uma tiute mo le isi tagataola.

E eseese vaega o tiute ma aiātatau e pei ona ta‘ua i luga.
Mo se malamalamaga lautele, o le a ou taumafai e faamanino atu le eseesega o uiga o upu ia e i luga i le tulafono.

RIGHTS:
O o tatou aiātatau ia o loo tusia i le tulafono. E tele vaega ma tulafono e puipui ai a tatou aiātatau.
Afai o loo e nofo i se fale totogi (rental accommodation) e iai lau aiā e tatau ai ona saogalemu lou faaaogāina o le fale mautotogi mai le faalavelave atu o le tagata e ona le flat.

A fai loa se feagaiga ma totogi lau rent, e puipui lou aiātatau i le faaaogāina o le fale i lalo o le tulafono. Pei ona ta‘ua i le vaiaso na tea nei, e puipui e le tulafono lou igoa lelei, e lē faaleagaina e se isi, i se tala e lafo ae lē sa‘o.

OBLIGATIONS:
E lē gata i le iai o a tatou aiā i le tulafono, ae iai foi o tatou tiute i isi tagataola. E faatapulaa i le tulafono mea e tatau ona e faia, ina ia aua ne‘i afaina se isi ia te oe. O se faataitaiga, e pei ona tusia i le tatou article i le vaiaso na tea nei, e iai o tatou tiute e mafaufau i ai a o lei lafoina se tala sese ma le lē sa‘o e faaleaga ai le igoa o se isi tagata.

LEGAL DUTIES:
O le tulafono e tusia i lalo vaega eseese o tiute e tatau ona uia ma usitai i ai tagata uma i Niu Sila.
O se faataitaiga, o le tiute o mātua o le puipui lea o fanau laiti.
A faatonu fanau laiti i Niu Sila, e faasā ona sasa e mātua tamaiti. O le tiute o le faatonu, o le auala lena e faaaogā auā o le faatonuina o le tamaitiiti, e faatapulaa lea i le tulafono.

ETHICS:
O le faia lea o le mea e tatau ona fai ma sa‘o i lou lagona faaletagata. Na tatou ola mai lava e faatonu i tatou e mātua e tatau ona tatou faaaloalo i tagata matutua, e tatau ona tatou alolofa i tagata mama‘i ma ē puapuagatia.

O vaega faapenei o vaega e lē na ona usitaiina ona o loo tusia i le tulafono, ae usitai ona o le tatou lagona o le mea sa‘o ma tatau ona fai, e tausi ai le filemu ma le olaga felagolagomai.

E iai tulafono e tusia ai Ethics ma tiute e tatau ona fai, ae e iai le eseesega o Ethical duties ma legal duties.

MORAL DUTIES:
O o tatou tiute nei e pei e faavae mai i luga o o tatou talitonuga faakerisiano, ma le talitonuga e tutusa tagata uma na fai e le Alii. E lē tatau ona e faia se mea leaga i se isi, auā e te iloa e lē o se mea tatau.

E tāua nei mea e ta‘ua i luga ina ia mafaufau ma faaaogā e tatou. Atonu afai e manatua nei vaega o le tulafono, atonu e leai ni misa ma ni fevaevaeaiga e feagai ma tatou.

E mafai e loia ona fesoasoani i mataupu e tutupu mai, ae tautuana e lē taugofie le ave o mataupu i fale faamasino.
Taumafai auala e maua ai se filemu ae aua le lafoa upu ma fai amioga e lē talafeagai ma le tulafono, ma lē talafeagai ma talitonuga ma faatonuga na tatou ola mai ai, ona leai lea o ni vevesiga.

E sili le puipuia i lo le togafitia.

Olinda Woodroffe