Ogaoga manu’aga o se tamaitai mai se pulu fana

Peter Tulaga Eliesa molia i le taumafai e faaoo le oti i se tasi
Peter Tulaga Eliesa molia i le taumafai e faaoo le oti i se tasi

O le ogaoga o manu’aga i foliga (mata) o si tamaitai na aafia i se pulufana o loo ta’ua na faaoo iai e lē alii ua tuua’ia ai nei i lea faalavelave, na mafua ai ona faia auala uma  faavavevave ina ia auina atu i Niu Sila le tamaitai mo ni togafitiga faanatinati. O se tala ma se vaaiga matautia na faate’ia ai le aiga ma uo a si tamaitai na faamanu’alia ina ua oo ane i le falemai i Motootua ina ua maua le tala i le faalavelave.

I luga foi o fesootaiga vavave o le facebook, o loo faailoa ai logona o se tasi tagata e faapea lana molimau, e fetaui le faanatinati atu o sia tamaitai i le falema’i ae o loo iai ma si ona tina matua sa siima’i atu foi laua. Ma o lana tala, sa tamoe i fafo ina faalogo atu i le alaga mai e moomia nisi e fesoasoani e sii mai totonu si tamaitai., ae pagā lea ina ua alu atu ma vaaia foliga o manu’aga, fai main a toe momo’e vave ma ii totonu i lona tina; e lē faapea na musu e fesoasoani, ae o le matautia o le vaaiga na ia vaai atu ai i foliga o si tamaitai na lavea, na vave ai ona toe momo’e i totonu e poloka le pito o loo iai si ona tina, ina ia aua ne’i vaai le loomatua i foliga o si tamaitai o le a sii atu i totonu, ona ua fefe foi ia, ne’i tupu se mea i lona tina faate’ia i se vaaiga uigaese e vaai iai i nei manu’aga matautia.

O le taimi nei, na pau faamatalaga ua mafai ona manino mai i le saunoaga a le afioga i le Komesina o leoleo, Fuiavailelei Egon Keil, a’o fesootai atu iai tusitala, o le tamaitai lea na aafia mai pulufana i le vaiaso talu ai, “na mafua mai i se domestic violence” (sauaga i faaleaiga). Ma o le taimi nei ua taofia i le vaaiga a leoleo le alii ua tuua’ia, Peter Tulaga Eliesa o Vailoa Faleata, i moliaga o le taumafai e faaoo le oti i se tasi a’o faagasolo ai suesuega a leoleo.

 Na talanoa foi le tusitala i se tasi o ana paaga e vavalalata i si tamaitai ua aafia,  ma na ta’ua ai e lea paaga, ‘o le faaletonu lea na tupu i Vailoa Faleata i le aiga o le alii ua molia, ua tele lava foi faamatalaga feavea’i o lea mataupu, ae sili lava le faatali se’i manuia mai sailiga togafitiga a si tamaitai ua avatu i Niu Sila i le taimi nei.

Saunoa Fuiavailili, le alii Komesina o Leoleo, o loo faia pea suesuega a leoleo i le faalavelave ma le mafuaaga tonu ua tulai ai. E oo lava i le faaaogāina o le laau malosi, lea ua aafia ai le teine o loo agai foi iai suesuega. Na ta’ua e Fuiavailili, e lē o ‘alo lava leoleo i le taofia o a’upega uma faasolitulafono, e pei foi ona faatino ai le faatama’iaina o laau malosi faasolitulafono i le atunuu i le tausaga na tea nei.

O le aso 4 o Fepuari lea ua atofa e tulai ai i le faamasinoga lē ua molia. Ae mo le taimi nei, ua talosia e aiga ma uo le sailiga togafiti i Niu Sila a si tamaitai na aafia i le laau malosi.

Ta’ua foi e se tasi o sui o le aiga o le tamaitai ua aafia, e lē o manao e faailoa lona suafa, o le tulai mai o lenei faalavelave i si o latou tei, o se mea lava e matuā faate’ia ai lo latou aiga atoa. E lei tele foi se malamalama o le latou aiga aemaise i latou iinei i Niu Sila, i le alii na faia le faalavelave i lo latou tagata, e ui i nisi o lipoti o loo ta’ua ai le iai o se sootaga vavalalata a lē ua aafia ma lē ua tuua’ia.

O se faalavelave o loo faaali manatu iai le toatele o i latou e silafia lelei i laua uma o loo aafia, ia latou lagona faaalia i luga o le facebook, ona i laua uma o nisi e tele tomai i itu tau galuega ma tamaoaiga o loo taulau manuia ai i Samoa, atonu o nisi o loo talavou soifua ae o le tulai mai e finauina le tamaoaiga i auala eseese, sa vaai iai nisi talavou o ni faataitaiga lelei e luitauina ai foi o latou olaga i sailiga manuia faaletino.

O le alii o Peter Tulaga Eliesa, o se tasi o faifatoaga talavou ua iloga lona tulai mai lenei foi vaitau i Samoa i faatoaga maumaga talo, e pei foi ona iai nisi o tusitusiga talu ai a nusipepa.

E faapena foi i le tamaitai ua aafia, o se tasi e tupuga mai se aiga e mautu i mea tau faatoaga aemaise foi o lafumanui i Samoa, ae o se tamaitai foi e faigaluega lelei i se tasi o kamupani tele i le atunuu. Pagā lea e lē talanoa nisi ma ni faalavelave faafuasei faapea e tulai mai.

Malosi pea sauaga i totonu o aiga i Samoa

O le sauaina o tina ma tamaitai, o le faafitauli ua taufa’i galulue ai le atunuu atoa, e lē gata o totonu o ekalesia, ae o fono a nuu, o faalapotopotoga tumaoti, ma le matagaluega o tina ma tamaitai ma aga fesootai. E faalauiloa metotia ma auala, ae o le auala e tafi esea ai le sauaina pea o tina ma tamaitai ile atunuu.

Ua taofia e le Tusitala le suafa o le tina talavou, o loo fa’atu foi ia i le ituaiga ulugalii e oo iai laua ma lona toalua. Na ta’ua e lea tamaitai talavou, o foliga vaaia i amioga a tamā e fai i fafine, ua oso ai lava lona fefe. Talu ai o lona toalua o se tagata foi e sauā tele, e folafola lava le fasiotiga o ia, pe a alu atu i le fale.

E iai foi le aso na tuu ai le fana i lona gutu, ma folafola le fanaina o ia. Na oo foi i leoleo e ta’u iai, ae ua manatu, e tatau ona toe alu i leoleo e logo i lona mafatiaga o loo tumau pea.

Peitai o le mea lea ua tupu mai i le va o si tamaitai ua manu’a ile fana ma le tamaloa Vailoa, ua faateteleina ane ai lona fefe. Ma o le a alu loa i leoleo e ta’u iai lona ia foi faafitauli, e lē o faaitiitia.

O le isi foi tina o loo taofia foi lona suafa, na afua lona lona manatu e ti’ai lona toalua, ina ua alia’e le faalavelave lea na fasioti ai e se tamaloa lona toalua ma lana fanau, ufiufi i laulaau, ae tago faauila lona tino ma maliliu uma ai.

O lena foi faalavelave na tonu ai i lenei tina sa sauaina lava e lona toalua, o se faapupula lea mo ia, ua tatau ona tuu foi lona toalua ne’i oo foi nei sauaga matautia ia te ia.

O le tala foi lena a le isi tina, ua matuā vase lava lana peni ma le fia fai toalua, ina ua faalogo i le tala o le tina lea na tetea ma lona toalua, ae mulimuli ane toe faalata atu e le tamaloa, e alu atu e asi lona toalua ma le la fanau, ae faasaga ane ai le tamaloa fana le fafine.

O na sauaga faasaga i tina ma tamaitai o le tatou atunuu, ua tele tausaga talu ona tutupu, ae sa avea ma auala e faapupula ai mata o isi tina, i auala e puipuia mai ai latou mai sauaga, e ala i le tuu loa o le tamaloa fasi avā ma le sauā ae saili se isi ona saogalemu.

Atonu o se isi taimi oi luma o le a toe iai se lipoti o le tulaga o iai sailiga togafitiga mo si tamaitai ua aafia. Momoli atu ai faamafanafanaga a le nusipepa i le aiga mafatia a’o tapuaia togafitiga o le afafine, e tauala mai galuega laveai a fomai.