Fetaui le toatasi ma Loia e toafa a le malo, i luma o le Supreme Court
Ua mae‘a folasaga a le tamaitai Loia sa tulai mo le afioga ia Taito Field, e pei ona sa toe tagofia i le Aso Lua o le vaiaso talu ai, aso 21 o Iuni 2011, le mataupu i le talosaga a Taito Phillip Feild.
O le Loia QC Helen Cull, sa ia finauina le faaiuga sa faia muamua e le Faamasinoga Maualuga i Aukilani. O le Faamasinoga Aupito Maualuga (Supreme Court) i Ueligitone sa faataunuuina ai le suesueina o le mataupu e faasaga i le faaiuga sa faia muamua.
O le tele o lipoti sa faailoa ai le mamafa tele o feasuaiga ma fetauiga i le va o le loia e toatasi sa tulai mo Taito, ma loia e toafa a le malo sa tali ma puipuia le faaiuga sa faia muamua ina ia faatumauina pea.
E toalima alii Faamasino sa vaavaai ma molimauina folasaga ma fetauiga a Loia e toalima e uiga i le mataupu.
E le o faailoaina i le taimi nei, poo le a le umi o le a fatalia ai le aso e fofogaina ai se faaiuga a le Faamasinoga Aupito Maualuga i Uelegitone mo le mataupu a toe liuliu i ai ana galuega faatino.
Ae o le tele o lipoti ma faamatalaga a le au tusitala ma le au faasalalau, o loo atagia ai le lelei ma le tau tonu o so‘a ma tu‘i a le tamaitai Loia, Hellen Cull sa tulai mo Taito.
Sa finau le Loia a Taito ina ia tagai toto‘a ma toe silasila le Faamasinoga i le faaaogaina ma le faaliliuina o faaupuga o moliaga ma galuega sa faatinoina.
O le manatu o le tamaitai Loia, e iai se vaega e le o fesootai lelei ai vaega o le tulafono ma le faaaogaina poo le faamatalaina o uiga o galuega faatino.
E le gata i lea, ae tatau foi ona toe tagai toto‘a, i le faaaogaina o le agaga faafetai sa talia ai e Taito foai ma meaalofa atoa ma le faatinoina o lana galuega a o avea ma faipule poo Minisita Lagolago, ma le faamoemoe o loo taulai i ai le tulafono a Niu Sila. Sa finauina pea e Helen le tulaga sa faatino ai e le Faamasinoga Maualuga lana faaiuga muamua, i le ma lea, sa ia ta‘ua e lei taitai lava ni faamaumauga ma faamatalaga e faamatalatala auiliili ai vaega uma sa molia ai le afioga ia Taito.
O se isi uiga o le saunoaga a le tamaitai Loia, sa le tatau ona faia se faaiuga e faavae i luga o le utiuti o faamaumauga ma faamaoniga aua o le a le maua ai le ute ma le aano moni e fuafua agai i ai le faaiuga sa‘o ma le faamaoni.
Aisea ua toe sui ai le faaupuina o moliaga sa faasaga ia Taito?
Ina ua mae‘a ona lau le faaiuga o le afioga ia Taito ma faasalaina ai i le fitu tausaga i le falepuipui, sa manino lava le tulaga uma o solitulafono ma ona faasalaga e faatatau i vaega sa faamaonia, faasaga ia Taito.
Peitai o se molimau a le faletua ia Maxine Field ina ua feiloai atu i ai, sa ia ta‘ua ai le faateia ina ua faalogoina suiga sa tolaulauina e Loia a le malo, ina ua mae‘a folasaga a le latou Loia.
O tolaulauga sa manino a ua le ta‘ua vaega o le faiga piopio, ma faiga faaalatua e pei ona agai i ai le faaiuga muamua, a ua vavane i luga ma faapito i luma le tulaga o le taliaina e Taito o taui mai tagata lautele.
O lona faaaogaina o le tofiga faipule, toe Minisita lagolago sa faavae ai ana galuega e ese mai i tiute ma faiva faapalemene, ma sa le tatau lava ona taliaina ai se taui.
O se talanoaga ma le faletua ia Maxine Field i le Aso Tofi na tea nei ina ua fesiligia, poo le a le tulaga ma se maitau i ai a o faagasolo fetauiga i le va o le latou Loia ma Loia a le malo.
O le faamatalaga a le faletua ia Maxine sa ia faapea mai ai, ua matua se ese lava le faamoemoe ma le auga sa molia ai Taito atoa ai ma le faalasaga sa tuu i ai e faavae i soli tulafono sa faamaonia e le Faamasinoga Maualuga.
A o le tulaga sa tulai ma atagia i luma o le Supreme Court, sa agai ai faamatalaga uma a loia a le malo, ma faamamafa le tulaga o le faaaogaina e Taito o lona tofi minisita lagolago, ma le tofiga faipule o le malo, e faia ai ana faaiuga ma tapa ai taui o galuega sa ofoina.
O lea faiga e matua le taliaina lava ma sa le tatau ona tupu i soo se tasi lava o sui o le Palemene a Niu Sila.
O le talia o taui tupe, ma soo se ituaiga taui o se faiga solitulafono mo sui o le Palemene. O le faaaogaina o le malosi faafaipule, ma le malosiaga o le Minisita poo le tofi sa umia e Taito e faia ai se faaiuga ma faamalosia ai se faaiuga, o se solitulafono foi ma sa le tatau lava ona faia. O vaega tetele ia sa faaaoga ma ua pei ua fai ma pa pupuni e saga lagolago ai ma faatosina ai Faamasino e toalima, ina ia faamautuina pea le faaiuga sa faia muamua.
Ae ui i lea sa ta‘ua e Maxine, e le toe talitonuina se tasi e oo lava i le vasega o Faamasino, e matua leai sona talitonuga o totoe mo i latou.
Na pau lona toomaga ma lona faamoemoe i le taimi nei, ua na o le Atua lava, aua o ia e silafia le moni ma le amiotonu o mea uma sa tuua‘ia ai Taito.
Ua ia sauni foi e talia, poo le a lava le faaiuga, o le mea sili ua mae‘a ona faaleo so latou lagona sa naunau i ai, ona sa matua taofia lea avanoa e le Faamasinoga Maualuga i le taimi muamua na suesueina ai le mataupu.
O loo ua talia nei poo le a se faaiuga o le a iu i ai iloiloga a Faamasino e toalima, pe o le a toe suia le faaiuga, pe o le a faaauau pea le tulaga e pei ona faatino ai le faasalaga o le tamalii o le atunuu.