Moomia e Sini Toeolesulusulu Damon

O le vevesi na tulai mai ai i tala faailogalanu a le alii faasalalau TV ia Eddie McQuire na lagona ai le tetee o le toatele o tagata Aporiti ma nisi sui o atunuu sa faapologaina faapenei. Talu ai o le laolao ma le tele o Ausetalia ua faapea foi na toe tanumia atu ma tau lē lagonaina ai laasaga o le faatuiese na aufaatasi ai isi faalapotopotoga ma tagata taitoatasi.
Ua talia nei e le komisi suesue i faamatalaga faailogalanu se faatoesega a Eddie McGuire ma ua foliga ua foia ai lenei mataupu ogaoga mo le taimi nei. Na saunoa foi se tasi ua iloga i le taaloga o le AFL i aso ua tuanai ia Robert DiPierdomenico, o le itu e lelei ai ua momoli se faatoesega a McGuire ma e tatau ona toe timai le upega.
Ae peitai o le lafoga matagā a Eddie na faasaga ia Adam Goodes le tama Aporiti taalo lakapi Ausetalia (AFL) i le Sydney Swans e faapea e talafeagai pe a faalauiloa e Adam Goodes le tala ia King Kong na vaaia o se faailogalanu matagā.
“O le faauigaina e le toatele o le tala a McGuire o Adam Goodes o se manuki poo se korila auā o ia o se Aporiti ma e tatau na faaaogā e faalauiloaina le tala ia king kong.” O lenei manatu e taatele i tagata faailogalanu e faamatala ai ni tagata lanu e lē o ni papalagi.
E vaai foi i taaloga e pei o le faipelega ia Anthony Mundine, Petero Civonoceva ma le toatele o tama Pasefika. Na matuā tetee foi i ai le Asosi o Tagata Tusitala a Sini (Sydney Samoa Media Association). Na saunoa lo latou Peresetene ia Galumalemana Fata Pati Masini, “O se faamatalaga matagā tele ma ua leva ona tatau ona faailoa nei ituaiga tagata, e ui lava ua faatoese a o lenei ua atagia lava lona mafaufau i isi e ala i nei faaupuga faailogalanu.”
O le toatele o tagata Samoa ma le Pasefika ma isi atunuu o loo falepuipui i le faaoolima talu ai tala faifai faailogalanu. Na amata i lea lava taimi fetusiaiga ma faitioga i luga o le upega tafailagi, leitio, televise ma niusipepa e tetee atu ai ia McGuire.
O se itu e ta‘uvalea ai Ausetalia e pei o se saunoaga a se tama Samoa i Sini nei auā ua leva le see ese o le lalolagi e ui lava i Amerika, mai nei manatu maualalo matagā. Sa ia saunoa foi o Amerika le taitai o le Saolotoga lautele i le lalolagi e lē o toe saunoa faapea se tasi talu mai vaitaimi na tagatavaleina ai le susuga a Malcom X ma Matini Luteru sa taulamua i le aiā tatau a tagata faapea faiga tutusa i Amerika i le 1960 agai mai i taimi nei.
I Niu Sila i le tausaga nei na matuā silasila le atunuu atoa ae finau e se tamalii o Samoa le mau o  loo iai lava le Faailogalanu (Racism) i Niu Sila i vaega eseese e oo mai i le taimi nei.
Na finau le Afioga Toeolesulusulu Prof. Damon Salesa lea na lagolago e le alii Maori ia John Tamirere faasaga atu i le loia ia May Chen ma le faipule ia Phil Goff na tetee. O le iuga o lea finauga i le mae‘a o folasaga a itu e lua e 70% na palota e faailogalanu (NZ) ae 30% na palota e leai.
O se taimi muamua lenei i le talafaasolopito o Niu Sila ua aloaia ai lenei mataupu e ui e tele augatupulaga na aafia ma fetaiai ma uiga matagā a le tiapolo o le Faailogalanu i Niu Sila. O nei foi faiga na aafia ai Samoa mai le 1914 i le taunuu atu e pulea Samoa ma oo i le taimi na tutuli ese ai e le MAU.
Mai aoga, taaloga, ofisa ma soo se vaega e tofu lava tagata ma o latou taimi eseese na afaina ai i nei faiga ae o le palota lenei ma Toeolesulusulu i luga o le TVONe na matuā leai ai se alofaga mo Eddie McGuire i Ausetalia nei.
O loo iai foi se tulafono a le Palemene a Ausetalia na pasia i le 1975 e molia ai se tasi e faifai faailogalanu i nisi ma faaese i latou e ala atu i faaupuga ma faamatalaga. Talu ai o le tele o nai o tatou tagata o saili manuia mai Ausetalia nei, e popoe ai le taofi i le faaoo atu o nei tagi pe afai e fetaiai ma le faailogalanu.
E iai le popolega i afaina ai lo latou taumafai faapea le fanau i aoga, galuega ma avanoa i le lumanai. O le tulaga e leaga ai o le tali atu lea i le faaoolima i tagata faailogalanu ae afāina ai loa i le tulafono.
O le tausaga talu ai na tauaao ai i Melepone le faailoga tauoloa o se tusi a le Afioga Toeolesulusulu Prof. Damon Salesa ua faaigoaina o le Racial Crossings. O lenei tusi e auiliili ai le mafuaaga ma mea na tutupu i le 300-200 tausaga talu ai i pulega faakolone e mafua mai ai nei uiga faailogalanu.
O le taimi muamua lea ua tusia ai e se tasi se tusi faasaga i le malo tele o Peretania ma isi atunuu faakolone i le vaitau o a latou puleaga. O lenei tusi o loo faamatala auiliili ai mafaufauga loloto o pulega faailogalanu na pulea le lalolagi i lea vaitau ma o loo vaaia pea i le asō.