Mafuli le lagolago a Upolu e faatu se lesitala

“Ia lesitala ai ma i latou e faia le solitulafono o le mulilua”

O le faamatalaina o upu faapeletania o le sex offender e lautele ma lasi ona uiga pe a faamatala auiliili i le tatou gagana Samoa. O le lesitala o loo saili ai finagalo o le atunuu pe tatau ona faatu e lesitala ai tagata e faamaonia solitulafono o le faiaiga faaulugalii i ni gaioiga ma ni amioga solitulafono o loo manatu le toatele e na o tagata e faamaonia i le faia o le toso teine, le pule lē uma ma le faaoolima matagā.
Peitai e manatu nisi e lautele le uiga o ia upu auā afai o feusuaiga faasolitulafono e inosia me e tatau ona tafiesea, o lona uiga e aofia ai ma le mulilua lea a faamatala o le toe faia o se isi uo (alii poo se tamaitai) faapouliuli e ese mai le toalua ma le avā faaipoipo.
O le fono faalauaitele muamua sa saili ai ni finagalo o le atunuu i le motu o Upolu na mapuna mai ai lea manatu o nisi sa auai ona e lē tatau ona pito le silasila mo na o tagata e faamaonia i le toso teine, faaoolima matagā ma le pule lē uma lea ua tele ina aafia ai fanau teine, ae ia vaai foi i le soli tofaga poo le moetolo, ma le mulilua ma faiga faasotoma.
O le solitulafono o le mulilua ma le faasotoma sa fautuaina e le komisi o le toe fuataina o tulafono le Samoa Law Reform Commission, le tatau ona soloia ma tusi tulafono. Peitai na togi mai i fafo lea fautuaga e le kapeneta ma ua tumau ai le mulilua ma le faasotoma o se solitulafono.
E mafua ona e talitonu le kapeneta o Samoa o se atunuu e faavae i aoaoga faakerisiano ma o nisi ia o agasala sili ona matagā i le talitonuga faakerisiano ma e lē tatau ai ona soloia.
O le fono faalauaitele a le komisi o le toe fuataina o tulafono i Upolu, sa saili ai ni finagalo o le atunuu i Tumua pe lagolago pe teena le faia o se lesitala na lagona ai ma le leo o le tatau i le komisi ona silasila toto‘a i ni aiaiga e puipuia malu ai aiā tatau o i latou o le a lesitala pe afai e talia e le Malo ma lagolagoina e le atunuu.
O nisi ia o popolega pe afai se lesitala ona o le a aliali ai paia ma mamalu o se aiga ma se nuu e faasino i se tagata e faamaonia ni solitulafono tau faiga aiga poo sexual offences.
O nisi o loo tetee i le faia o se lesitala e manatu e tatau ona faamalosia le Matagaluega o leoleo i le lesitalaina o tagata solitulafono ua faamaonia ma ia saga tapue ia lelei le matagaluega ia mautinoa e faamauina uma tagata faapea.
E iai foi se lagona o nisi e tetee i se lesitala e tatau ona taatia i alii ma faipule o se afioaga latou te faia ni faasalaga mamafa mo tagata faapea e ese mai le faasalaga a le faamasinoga.
E manatu foi nisi o loo teena le faia o se lesitala ia saga faamamafa faasalaga ma ia aua ne‘i toe tuli faatasia se fasalaga faafalepuipui o se tagata i le na o ni tausaga ae tuli uma le aofaiga o tausaga ua faasala ai i ni moliaga eseese o faiga faaulugalii solitulafono.
Faaalia e le pule lagolago o le komisi mo le toe fuataina o tulafono le susuga i le alii loia o Ulupale Fuimaono, e le gata ina sailia finagalo o le atunuu i fonotaga faalauaitele poo public forum ae o loo tatala foi le avanoa e tuuina atu ni folasaga tusitusia poo ni submission e faailoa ai lagona o le atunuu, ma e tuusa‘o i le ofisa ia manatu tusitusia.