
E le mafai ona galo i le mafaufau o le tina matua ia Alofa Petu Tulolo Tulua Lemafa le faigata sa iai le olaga i Samoa a’o pulea ai e Siamani. O le aso 29 o Setema i le tausaga e 1923 na soifua mai ai lea tina ma o le uiga foi lea o lona igoa na faaigoa ai e ona mātua ia Olaititi Malu lona tama ma lona tina ia Viena Leleisiuao le laua tama ia Petu ona o le taimi lea sa taumate ai Samoa pe tu mai le malo pe tu mai le Mau a pule ma Tumua.
E soifua mai le tina, e lei leva ona mae’a atu le faama’i o le influenza epidemic lea na tupu i Samoa i le tausaga 1918, ma o se faama’i matautia foi lea i totonu o Samoa i lea vaitaimi. I le talatala ai e le tina i le faigata o la aso, ona sa latou faaaogāina moli popo e mu ai aiga, e taaiai le fasi solo poo le fasi ieie i le tuaniu ona sasa ai lea o le suauu lea ua maua mai i le popo ona mu ai lea o aiga.
O le vaitaimi lea e leai ni fale palagi poo fale ua fausia faaonapo nei, e asuasu lava i luga le moli popo e oo loa i le taimi e uma ai le mumu o le moli popo ona pogisa foi lea o totonu o le fale. E le nofonofo nai ona mātua i le taumafaiga o latou aoga auā e toasefulu tasi le latou fanauga, ae nao teine lava. E tiga lava ona tele se sali popo a ona mātua e fola i fafo o le fale ae le mafai ona gafatia ai le faasoa i lea taimi auā e le tetele ni tupe e maua mai ai. O lona tama e tele foi ina toso lona vaa i le sami e fagota lea e maua mai ai ia o lona faiva e fesoasoani i le tausiga o latou ma fai ai aoga.
O le vaitaimi e ta’ua e le tina o le taimi o le mativa, auā a maua se ofu fou o le taimaititi i lea taimi o le tamaititi laki lea, ae a maua foi lea ofu na o le aumai lava faapu le ua ae piliki autafa. Poo lea lava le toatele o latou ma le faigata o ia aso e aai uma lava le latou nuu o Aufaga i ona mātua auā e tele le latou fanua e nonofo ai ona mātua ma fai faatoaga, sali le popo ma fagota le toeaina.
Ta’ua e le tina, o ia e fiu ai ona mātua i la aso e vavao o ia e nofo e aua ne’i toe alu i le aoga ae sola lava ia. E oo foi i le aoga aso sa a le faifeau e vavao ai foi ia e ona matua ae le tuua ai lava lana amio lea o le sola, ma a oo iina foi mai i le fale ona sasa lea o ia e lona tina.
Ae a oo i le taimi e fai ai le suega ma laugatogi o ia lava e sili i le aoga a le faifeau e le mafai lava ona sili atu se tasi i lo ia, ona fai atu lea o lona tama ia te ia, Petu ia aua ne’i e toe misi ma le aoga ne’i te’i ua faoa lou tulaga. Ae ala ona vavao ia e ona matua, e vavao e nofo e alu e lau le popo auā le sali popo mo mea e fai a le aiga. O isi taimi ua sasa ia e ona matua ona ua leaga lona loto i nisi o ona uso ua ave faatafafao ae tuu lava ia e fai feau.
O Alofa Petu Tulolo Tulua o le lona tolu ai lea o le fanau a ona mātua, sa aotauina i le aoga tulagalua a Aufaga, ona sau lea faaauau ana aoga i Malifa, na aotauina i le aoga faafomai tausi soifua lea sa maua ai lava lana galuega i tua i le latou nuu i le falemai sa iai, ma o iina sa maua ai se isi fesoasoani i lona aiga ma ona mātua.

O le tautinoga a le tina talu lava ona soifua mai e lei poia lava lona tino i ni mai, ma o lona lea talitonuga ua ala ona ia maua nei tausaga e tele ona sa le mafai ona nofonofo i totonu o lona aiga, sa toaga e fai galuega e fesoasoani ai i ona mātua ae faapea foi i le taimi na fai ai lona aiga ina ua nonofo ma lana manamea ia Maiava Tulolo Tulua o Sataoa, lea foi sa galulue malosi ai e fai le faiva o le fatu aiga tausi e faaaooga ai le laua fanau e toa iva. O le tama sa gafa ma le faatoaga, sa fai ai ana pusa fai ma pusa talo ao ia le tina sa fai lana toga kapisi lea sa maua ai tupe e faaooga ai tamaiti.
O le tautua matavela ma le galulue punou o le tina ma le tama sa iai i ia aso na faamanuia ai e le Atua le fanau ma ua maua ai le avanoa e malaga mai ai i Niu Sila nei e saili manuia auā se taui mo mātua sa asaina le vao filifili i le taumfaiga o le aiga. Ua malaga uma mai le fanau i Niu Sila ma ua maua ai ma le avanoa e aumai ai o latou mātua e mafuta ma ola faatasi i nei atunuu.
O le 72 o tausaga o le tina na faia ai sana taotoga tele i lona auvae, ma e oo mai i le taimi nei ua atoa ai lona 95 tausaga o loo soifua maloloina lelei le tina i lona tino. Taua e Petu, mai lava i lona laititi e lei iai lava ni mai tumau na maua ai pe sa inu foi ini fualaau, ana le faia lava lana taotoga i lona auvae e le inu ini fualaau.
O loo lelei atoatoa lana vaai, e le faaaogaina se mata tioata pe a faitau le Tusi Paia, o loo lelei lana faalogo lelei foi lona mafaufau. Mai lona olaga atoa e fiafia tele e tautua le lotu ma tausi le aufaigaluega a le Atua e oo mai lava i le taimi nei.
Faailoa e lana fanau, e lei nofonofo le loomatua ina ua oo mai i Niu Sila, na faaauau lava ana galuega i le faiga o ana toga kapisi, ma isi ana faatoaga e pei lava o la e galue i Samoa. E oo mai lava i le taimi nei o loo faia pea lana amio lea o le alu lava ia fai tagamea, tautau tagamea, a le o lea ua sue atu ua alu lava ia fai ana kuka. Ae o le tala a le tina e le masani ia i le nofonofo.
O le afiafi o le aso Faraile na molimauina ai le lelei o le Atua i le soifua o lenei tina ina ua atoa lona 95 tausaga. O ni tausaga ua tele ua foai e le Atua i lana auauna, e pei ona vaaia ai le sagisagi fiafia mai o lana fanau o loo aumau i Amerika, Ausetalia ma Samoa aemaise o lana fanau i Niu Sila nei e patipatia le atoaga o lona 95 tausaga o le latou tina, lea sa faamanatuina i le maota o Samoa i Magele. Sa faapea foi ona faatasi atu i ai nisi o susuga i faafeagaiga faapea ma ona aiga na lua, o uo ma e masani aemaise o lana ekalesia e pele i lona loto le PIPC i Tamaki, e siitia faatasi le viiga i le Atua.
O le susuga ii le fafegaiga malolo ia Rev Tala Simanu na ia taitaiina le sauniga ao le tofa ia Vaivaimalemalo Iopu sa fai ma fofoga o le po. O le tofa ia Vainea Kolone mai le afioaga o Sataoa sa momoliina le upu faafetai faatasi ai ma meaalofa i le paia o le aufaigaluega a le Atua sa auai faapea foi le mamalu o le auvalaaulia ma Samoa potopoto ao le fofoga o le ekalesia PIPC i Tamaki ia Talamalie Seuala sa tali faitai i le tootoo o le po.
O molimau a fanau a le tina sa fai lea ma molimau ola i galuega lelei a le latou tina sa fai i totonu o le aiga, ao faafiafiaga a fanau o fanau a le tina sa fai lea ma alofaaga ma faamanuiaga molipo i lona aso soifua.
E toaiva le fanau a le tina e aofia ai Maretini Manumalo, Peoreta Mahe, Tuvalavala Leaupepe, Viena Tulua, Kaisarita Fitiausi, Hosea Tulua, Saua Tulua, Natia Tulua ma Anapogi Tulua. E 105 fanau na tupuga mai i le tina ia Alofa Petu Tulolo Tulua ma le tama ia Maiava Tulolo Tulua. O se aiga ua ulu ola ma manuia ma ua maua foi galuega lelei a le fanau.
