(faaiuga a se Faamasino i le tagi a Vaele Iliafi & ORS v The Church of Jesus Christ of Saints Australia ACN 483 091, Logan Australia Stake)
O le tagi a Samoa i le Ekalesia lea e ta‘ua i luga sa faamoemoe i le tulafono a Ausetalia e faasā ai le faailogalanu – Racial Discrimination Act 1975. Sa faalagolago le tagi a Samoa i le Section 9 Racial Discrimination to be unlawful.
Sa ave le tagi a Samoa i le fale faamasino i Ausetalia e faapea e faailogalanu i latou sa faia tonu a le Ekalesia a le lotu Mamona lea e ta‘ua i luga, ina ua latou tapunia ma faaleaogaina ni Ekalesia sa latou faaaogāina le gagana Samoa pe a fai a latou sauniga. E 20 itulau o le faaiuga a le faamasino ma e fai sina faigata ona faamalamalama atili atu ni vaega o lenei faaiuga ona e tele vaega e lē fetaui i lo‘u iloa faaletulafono (inconsistencies).
O le auga mo i tatou o le talanoaina o le faaiuga a le Komiti a le Ekalesia lea e ta‘ua i luga, e faapea:
a) Ua alu i luga vaega o le lotu sa na o le 7 vaega ae o lenei ua 8.
b) O vaega la o le lotu Mamona sa faaaogāina le gagana Samoa ua ave ese poo ua faauma e lē toe faia a latou lotu.
E tāua ona faailoa atu e faapea a o lei faia le faaiuga lea e ta‘ua i luga, sa masani ona fai sauniga a Samoa i le gagana faasamoa. E oo i folafolaga i totonu o lotu sa fai faasamoa.
Ae na fai loa le faaiuga lea ua fai, e aua ona toe faaaogāina lava se gagana Samoa i ni tatalo, pese ma ni molimau i le Tusi Paia. O mea uma ia faaaogā na o le faaperetania.
O lea mea e sili ona tāua o le faapea mai o tagata Ausetalia sa faia le tonu lea e faasā ona toe faaaogā le faasamoa, e fai mai le manatu: E aua le toe faaaogāina le faasamoa auā o le tele o Tamaiti e lē iloa faasamoa.
O loo iai ma isi faaupuga e lagolago ai le mau a alii na faia nei faaiuga, ae faasino uma lava i le mau – ia faasā le faaaogāina o le faasamoa i totonu o le lotu, e faasā ona tatalo, faasā ona pepese faasamoa, e faasā ona fai ni mau faasamoa.
Ua matuā lagolagoina e le faamasino le faaiuga lea e ta‘ua i luga. Fai mai le faaiuga a le faamasino, e lē o se faailoga lanu le faasāina o le faasamoa i totonu o lotu.
Poo le ā sou taofi i lenei faaiuga ua tulai mai?
A iai sou manatu i lenei mataupu, faafesootai mai a‘u. Ou te fia iloa pe naunau tatou Samoa e faaola le tatou gagana Samoa, ma a‘oa‘o a tatou fanau, pe fai faaiuga ia ua fai e tagata i Ausetalia i o tatou tagata?