O Tesema o le tausaga na tea nei 2010 na faalauiloa ai se lipoti a le Matagaluega o Punaoa Faalenatura ma le Siosiomaga e faatatau i le puipuia o le siosiomaga o le atunuu ma galuega o loo taumafai i ai le Malo mo le malupuipuia o le saogalemu o le siosiomaga o Samoa aemaise o punaoa faalenatura.
O lea lipoti o loo faaalia ai atugaluga o lea matagaluega a le Malo, i le saofia ona faaulufale i le atunuu o nisi o vailaau oona e lē manaomia ona e lamatia ai le saogalemu o le siosiomaga.
Faaalia i le lipoti o le 10 tausaga talu ai, na saofia ai ona faaulufale i le atunuu i ni oloa na aumai mai fafo a le kamupani o le Yasaki Samoa i Vaitele le vailaau oona o le uranium.
O se gaioiga ua ave ai le tuualalo a le matagaluega i le ofisa o le Tiute o loo i lalo o le vaaiga ma le pulega a le Matagaluega o Tupe Maua ina ia galulue faatasi.
O loo talosagaina e le Matagaluega o le Punaoa Faalenatura ma le Siosiomaga le ofisa o le tiute ina ia logo i latou pe a iai ni oloa tau vailaau latou te silafia e masalomia e lē faatagaina i Samoa.
O le faailoa o lea tulaga ua tūtūaai ai le pule o le Yasaki i Vaitele le afioga Funefeai Oliva Vaai, ma ia teena faapea e lē o aumaia e le kamupani o se vailaau o le ituaiga o le uranium e pei ona ta‘ua i le lipoti.
“E leai ma se valaau na aumaia e le kamupani i le sefulu tausaga ua mavae, ma e sese tele lena lipoti”.
O le finagalo o le alii pule na ia faaalia ai foi, sa tatau i le matagaluega e ana le lipoti ona logo atu i latou pe afai sa iai se suesuega na iloa ai le aumaia o lea vailaau e le kamupani.
“O mea na e iloa ai le moni ma le faamaoni o le lipoti ae o le faalele e aunoa ma se talanoa mai, o se itu e faanoanoa ai”.
E lē o iloa pe na mafua i se ā ona faaulufale mai le uranium e le Yasaki, ae o se tasi lea o kamupani o loo toatele le tupulaga ua uma a‘oa‘oga ma le au matutua ua aulia le 30, 40 ma le silia i le lima sefulu tausaga o loo galulue ai.
O se kamupani o loo manaomia tele e le Malo auā o loo tua lelei i ai mo galuega aemaise lava i latou ua lē mafai ona faaauau i se tulaga maualuga le a‘oa‘oga ma i latou ua faamuta le aoga ma ua manaomia se galuega.
O le gaosia o uaea mo taavale o se galuega ua maua ai foi e le Malo ni seleni lelei mo nisi o ana galuega.