Autism o le aafiaga tumau

 O tamaiti o loo iai aafiaga tumau o le Austim
O tamaiti o loo iai aafiaga tumau o le Austim

O aafiaga tumau i le tauaso, gugu, pipili ma le logonoa ua leva ona nofouta ma malamalama iai mātua i le taimi e fananau mai ai fanau e aafia. Faatusa i le tamaititi e aafia i aafiaga tumau o le Autism, faatoa mafai ona faalauaitele le aafia ai foi o fanau a Samoa i le tausaga e 2008. Ina ua faavae mai le faalapotopotoga a le Senese.

O iina na faatoa mafai ona amata ai faamaumauga o i latou e aafia i aafiaga tumau o le Autism ma amata galulue mai ai le Senese e mata’itu fanau e aafia ai. O le masina o Aperila e faatāua ma faamanatu ai e le Senese aafiaga o le Austim.

I le faatalanoaga ma le susuga a Mulama O Setu o le faiaoga o le gagana ma le tautala i le Senese na ia ta’ua ai, “O le Autism poo le Autism Sepctrum Disorder (ASD) e leai sona faa Samoa.  Ae ose aafiaga e mafai ona aafia ai le tuputupu a’e o le mafaufau o le tamaititi, o nei aafiaga e mafua mai i le fai’ai, e faigata ai ona faatonutonu fesoootaiga a le tamaitit ma isi tagata.

O aafiaga o le Austim e amata mai i le taimi o pepe le tamaititi, o aafiaga o lona fai’ai, e faigata ai ona ia faavasegaina gaioiga ma faamatalaga.

E lē o iloa le mafuaaga o le gasegase lenei o le austim, e lē o iai foi ni togafitiga e foia ai le gasegase, ae e mafai ona  tele se avanoa e mafai ona agai ai i luma le a’oa’oina o le tamaititi e aafia i le autism , pe afai e vave ona tuuina atu i polokalame fesoasoani tau a’oa’oga.

O le uiga masani o le tamaititi e aafia i le gasegase lenei, e iloa faaleo nisi o upu o le gagana peitai e le manino, e le malamalama foi le tamaititi  i le faaaogāina o taga e fesootai ai.

O nisi uiga o tamaitai e aafia i le asutim e  minoi i taimi uma, e sioa lana pupula , e seasea foi tali mai pe a valaalu lona igoa, e le pupula sa’o mai ise tagata, e faigata ona faamasani ini suiga fou mai mea ua masani ai lona olaga.

O auala e fesoasoani ai i tamaiti e aafia i le austim, o le taumafai lea ia a’o le tautala aemaise le faaleoina o upu. I faamaumauga a le Senese, o le tagata ua maua i auga o le autism e mafai ona iloagofie mai le taimi e pepe ai agai atu i le 5 tausaga ma faasolo atu i luga le matua.

Na  Saunoa foi Mulama: “O le taimi nei o loo gaulue faatasi  le Senese  ma aoga i tua, oloo aooga ai tamaiti oi lalo o le latou fesoasoani ae maise tamaiti o loo aafia i le asutim.” Na ia ta’ua foi ua lua tausaga o faigaluega i le Senese, e ese foi lagona pe a mafuta ma tamaiti. E lagona lona alofa ae aumai foi e tamaiti le fiafia i lona loto.

Faafitauli o fanau autism i matua

I faamaumauga mai matua, oloo iloa ai o le amio a le tamaititi e faaalia i totonu o aiga e faigata tele ona faatonutonu, aemaise o mea e mananao ai i nofoaga faitele.   

O le matafaioi a matua o le taumafai lava lea e faatonutonu lemu tamaiti ma taumafai e suia uiga faalii o tamaiti e faaali i taimi uma.

10 tamaiti autism mai le 300 isi aafiaga tumau

  E na’o le 10 tamaiti i totonu o Samoa ua faamauina ma faaauau iai galuega fesoasoani a le Senese o loo aafia i aafiaga tumau o le autism.

O le isi vaega o le 300 o fanau e iai manaoga faapitoa, pei o le logonoa, gugu, tauaso ma isi aafiaga.  Ua aooga ai i aoga tulaga lua ma aoga maualuga ae o loo galulue faatasi ai ma le pulega o le Senese.

E 30 faiaoga ua iai le tomai faapitoa mo le aoaoina o tamaiti nei, o latou nei e malaga i aoga i nuu i tua mole faatautaia o aoga a tamaiti nei e iai manaoga faapitoa.E oo atu foi o fesoasoani a le Senese i aiga, e fua lava i le manaoga o le aiga.

E le o taofia foi tauaiga e fia iloa atili uiga o lea aafiaga tumau, ma isi aafiaga tumau pei ona ta’ua i luga, ma fesoasoani ai i tulaga tau i le fesootaiga.

I le talanoa a Mulama, e fa tamaiti autism o loo aooga i aoga i nuu i tua ae o le isi vaega o loo tausavali ane i le ofisa i Vaitele.

O lana fautuaga, “O tamaiti uma e fananau mai e ui ina esese lo latou tupuaga ae foliga tutusa uma lava lo latou tuputupu a’e. E tai tutusa uma lava taimi e amata ai ona faaleo ni leo, upu ma tala.

Pe a te’a le masina ma le tausaga ua tatau ai ona tupu mai lea uiga vaaia ona iai lea ose tulaga ua tatau ona saili se fautuaga a se fomai poo le tagata ua iai lona tomai faapitoa e suesueina le tautala ma le gagana a lau tama? Ua faamuta i lea aso 30 Aperila, le aso faapitoa mo tagata e aafia i le aafiaga tumau o le autism i Samoa.