Amata faamamā ma faia suiga lelei i le Matagaluega o Leoleo

“O le mea lea ua iai, o le sese lava o le tagata
ma molia poo le faamalolo loa”… alii leoleo

E lua vaiaso talu ona amata le susuga Egon Keil i lona tofiga o le Komesina o Leoleo, ae molimauina e le tusitala le vaaia o ni suiga i le galulue ai o alii ma tamaitai leoleo. Ua lē o toe vaaia le tumutumu i le vaega o le ofisa autu o loo agai atu i ai le lautele o le atunuu mo a latou mataupu, ae ua na o leoleo o loo tiute i le fale uati e feagai ma tagata e taunuu atu.

O le tiute a leoleo i vaega eseese o le taulaga sa masani ona vaaia e tai toalua pe toatolu ni leoleo, ua na o le toatasi.

Sa masani foi ona vaaia leoleo o agai atu i taavale a le ofisa i pisinisi e faia ai nonogatupe poo loan ma faatutū ai taavale, ae o le taimi nei e lē o toe iai lea vaaiga. Sa masani foi ona feoai solo taavale ma vaaia i le tele o taimi o tutu i faleoloa poo lotoā a aoga i le taulaga e piki mai fanau, ua lē o toe vaaia.

O se alii leoleo ua lē manao e faailoa lona suafa, na ia faamatala le fono muamua a le Komesina ma le vasega o leoleo o loo galulue i le ofisa autu i Apia.

Sa faamatala ai e le alii leoleo le faatoa faafofoga lea o le vasega o leoleo i se taitai ua tuusa‘o atu lona leo i le tulaga e tatau ona faia e le Malu o le Malo, ia atagia ai oi latou o loo faamalosia ma puipuia le tulafono.

“Sa saunoa le Komesina, ia aua ne‘i toe vaai i ni uta tiapula, ma ni uta popo i taavale a le ofisa, afai na te iloa o le a faia le faaiuga e tatau ona faatino”, o le faamatalaga lea a le alii leoleo. Sa ia faailoa foi i leoleo afai o loo faia ni faanunumi a nisi i le va o alii ma tamaitai leoleo, ua tatau loa ona tuu”. O le fono foi lea e pei ona faailoa mai e le alii leoleo, na silafia ai e alii ma tamaitai ofisa, o le Komesina ua iai nei, e lē o se tagata faigofie ae faigata, e fua i isi faauluuluga sa iai.

I se tasi o molimau o se tamaitai ofisa, sa ia faamatala mai se tasi o fono a le Komesina ma le pulega. “Na tuusa‘o lava le finagalo o le Komesina, ma ia faailoa i ana lagolago e leai ma se isi o i latou e talitonu i ai”.

Faaalia foi e le molimau mai lea tamaitai faigaluega, na o le punonou o le pulega e leai se isi e gagana. O le filifilia o le faauluuluga fou ua iai nei o lea matagaluega tāua a le Malo, e manatu le toatele o se filifiliga ua tatau ma onomea, ona o le tele o faaletonu ua vae manua ai le tulaga talitonuina e le atunuu o le tautua a le matagaluega, aemaise ua lē ‘asa se taimi ma manu a‘e ni faaletonu.

O le lua vaiaso o le alii Komesina talu ona amata galue, na faamalolo lē tumau ai ni alii leoleo sinia se toalua sa galulue i le vaega o loo fitoitonu ma le Vaaleoleo o le Nafanua. O se alii leoleo o loo umia le tulaga faaleoleo o le Suprintendent ma le satini sinia.

O i laua ia na faia le faatonuga a le Komesina e loka ma taofia ma faia ni moliaga. O ni mau ua oo mai ae e lē o mafai e le Komesina ona faamaonia ona o loo faia suesuega, ua ta‘ua ai o ni suauu kiso mo le Vaaleoleo ua toesea le mafuaaga.

O isi leoleo e toalua ua faamalolo mai le ofisa o leoleo i Lotofaga Safata. O se alii leoleo satini sinia ma se tamaitai leoleo. O le mafuaaga e pei ona faailoa e se molimau, ua faia se faanunumi ma ua iloa e le toalua o le alii leoleo ma logo ai le Minisita, ae mulimuli ane logo le Komesina ma faia ai loa le faaiuga.

Sa maua le avanoa e fesiligia ai le Komesina e tusa o le faamalolo lē tumau o ia leoleo e toafā. Na faaalia e Egon Keil, o loo faia suesuega a le vaega o amioga taualoa a leoleo ma le Ofisa a le Loia sili, ae e iai lona faanoanoaga tele i tulaga ua tulai mai.

Peitai e leai lava se isi faaiuga e sili ona talafeagai ia te ia, o le faamalolo ma faia ni moliaga ma sauni e tutulai i le faamasinoga.

Le afioga i le Komesina o Leoleo, susuga Egon Keil i lona ofisa