O le taamilosaga o le taaloga volipolo a le Pasefika i Saute e masani ona tuufaatasia ma faatamoeina taitasi i le tausaga. O le tausaga e 2000 o le taimi muamua lea na amata fofoa mai ai lea taamilosaga.
O le tausaga nei 2011, ua atoa i ai le sefulutasi o tausaga talu ona amata mai ma faaveina i totonu lava o le Pasefika i Saute.
O le faamalu o le Auckland Manukau Volleyball Association, sa latou uluai amataina lea tuufaatasiga o au taalo a alii ma tamaitai, e ala i le valaauina o au taitasi mai atunuu e pei o Samoa, Tonga, Wallis, Tahiti, Fotuna, faapea ai ma kalapu i totonu lava o Niu Sila. I tausaga ua mavae sa faagasolo ai lea taamilosaga, sa auai mai lava ‘au mai atunuu taitasi e pei ona faatulagaina.
Peitai o le tausaga nei, ua lē mafai ona auai mai le autaalo mai Samoa, ona o le tele lava o kalapu i Niu Sila, ua faatautaia ma toatele ai alo ma tamafanau a Samoa.
O le vaiaso o le tuanai ai o le Eseta i tausaga uma e amata ai le taamilosaga, mai le Aso Gafua aso malolo, ona faagasolo ai lava lea i le vaiaso atoa seia oo ina faamae‘aina.
E tele ‘au sa tausinio i lenei tausaga, peitai e pei lava o upu masani, ‘e lē mua uma ni vaa’, e ui ina vevela ma malolosi ‘au uma sa tausinio, ae e lua lava ‘au sa finauina le siamupini ma le manumalo o le 2011. O le vaega o alii, sa fetaui ai mo le siamupini, le ‘au mai New Caledonia, ma le ‘au malosi a le Sparta mai Aukilani i Saute.
O le ‘au a le Sparta, e toatele o tama taaalo o sui filifilia o le ‘au tele a Niu Sila i le taaloga lava o le volipolo.
O le ‘au a le Sparta o loo faiaoga lagolago ai foi le alo o Samoa, o Benneti Schwalger, ma e tele foi alo o le atunuu o loo taaalo ai. O le faaiuga o lea taaloga, sa manumalo ai le Sparta mai Aukilani i Saute. Ua toe faatumauina foi la le siamupini i le ‘au lava lea mo le tausaga 2011.
I le vaega o suega siamupini a tamaitai, sa taaalo ai le ‘au foi mai New Caledonia, ma le ‘au a Manukau South Green. O le South Green e toeitiiti foi na o tamaitai Samoa, o le faiaoga o le alii Samoa o Hollice Palelei, faiaoga lagolago o lona tamā le susuga ia Vai Palelei.
O Hollice o le alo o le tamaitai ia Nancy Palelei, o se tasi foi o sui o le ‘au tele a Niu Sila ma sa iloga foi lona faatautaia o le taaloga mo tausaga e tele. Na malolo le South Green i le ‘au malosi a New Caledonia i seti e tolu i le lua.
Sa ta‘ua e le tamaitai o Satali Liu-Asomua, o se tasi o sui sinia mo le tuufaatasia o lea foi taamilosaga e faapea, o le isi taamilosaga o loo taulalata mai, o le a faia lea i Tahiti i le masina o Iuni o le tausaga nei lava. Sa faailoa e Satali i le Samoa Times e faapea, o le toatele lava o alii ma tamaitai taaalo i le taamilosaga faato‘ā mavae atu, o le a toe auai ma fetaui ai foi i le taamilosaga e pei ona fuafuaina i Tahiti.
