Taotaomia e faiaoga lagona faaalia ole tamaitiiti aoga – AISEA?

 Lloyd Avele Huh
Lloyd Avele Huh

Ua logologoa tala o Lloyd Avele Huh i luga o fesootaiga komepiuta poo initaneti. Ina ua tuli ese mai le Kolisi ale aoga Faatuatua oloo i Vaitele. Ole kolisi lea e agai iai tamaiti aoga e iu mai le aoga tulagalua ale Peace Chapel i Vaimea ma isi tamaiti e maua ai o latou avanoa, e pei foi ona maua ai le avanoa o Lloyd.

Ile faamatalaga ale tina o Lloyd, Ufanalilo Alofa Malietoa, na ala ona ave lana tama e faaaoga ile Kolisi ale Faatuatua, ina ua le lavā e lona atalii nofo ile fale, ile taimi na tapunia ai le Kolisi o Avele, sa aoga ai.

Peitai ole olaga aoaoina o Lloyd mai lona laititi, na fatufatu ane e ona grandmothers i Malie ma Lepea ma faasolo atu ina ave ile aoga tulagalua ile Robert Louis Stevenson.

Peitai na mafua ona aveese ma le aoga a Robert Louis, ina ua viga foi le alii e fia alu e aoga i Avele, ona o mafuaaga e aofia ai le taugofie, ua vaai alofa mai ia ma‘ua ma le faatupeina o latou aoga ma nai ona tei, ma le isi mafuaaga, o lona fia iloa ole talaaga o Avele ma le tele o tala faa-Samoa ma talaaga o Samoa.

Ae ole faaletonu ua tulai mai nei ua tuliesea ai le alii ma le Kolisi ale Faatuatua, ose tulaga na faateia ai lona tina. “Ua ou te‘i ile vili mai ole Puleaoga e faatatau ia Lloyd, e fia talanoa mai ai ia te au.”

“O lea talanoaga i luga ole telefoni, na vili mai le fafine, faapea ua alofa ia Lloyd, ua uma ona talanoa ma faiaoga, ua leai se faiaoga o toe manao e alu atu Lloyd i lana vasega. Sa ou faapea ose afaina ogaoga ua mafua ai, ae maua ane, ona ua tele ina fesiligia e Lloyd faiaoga i latou mataupu fai.” E talitonu Ufanalilo, ua taotaomia ai ii lagona o lona atalii.

“Na tuu le telefoni i la‘u tama ma ou tau atu iai le tala ale pule aoga, ae tago loa e uu mai lana ato ma sau ile fale. Ma sa faapena ai lava ona fai.”

“O lagona faaalia nei o la‘u tama na ia talanoa ai i luga o fesootaiga Komepiuta ma initaneti, ma mafua ai loa ona salalau atu ile lalolagi ma piki mai ai eni tagata popoto i Niu Sila, ma o latou ofo mai le avanoa e avatu ai Lloyd e faaaoga i Niu Sila.”

Na tusia ele alii ile gagana Peretania, ma taumafai e faaliliu atu e faapea:

“Ole asō ua tuli ai a‘u ma le Faatuatua Christian College, e mafua mai ona o o‘u manatu faaali. Ae oute lei fasiina se isi, oute lei palauvale ise faiaoga, e lei maua a‘u o ula se tapaa, pe fealuai solo ile lotoa ale aoga ma ni fualaau faasaina, e lei faasalaina lava a‘u, pe faia ni galuega leipa i lenei tausaga.”

“Ae ua latou tuliesea sa‘o lava a‘u ona o lo‘u fesiligia ole ala o mea, ma ua latou faapea mai, o o‘u uiga faaalia e le manaomia, ma ua latou faapea mai e leai foi se soifua manuia ole siosiomaga a‘oa‘oina ona o a‘u.”

“Na iloga ona lelei lo‘u tulaga ile aoga lea. Na pasi le tele o a‘u suega i togi maualuluga. Sa ou fesoasoani i isi tamaiti ia latou meaaoga ma suesuega, peitai o o‘u mafaufauga e ese lava mai le tele o isi tagata. Ma mafua ai ona latou faapea mai o a‘u e le manuia o‘u uiga faaali ma latou faapea ai e le lelei ile va ma isi tamaiti aoga.”

“Na faamata‘u a‘u ele faiaoga o Mr Seu, na ia faapea mai, o lona uso faatoa magalo mai le falepuipui ile uma ai ole 10 tausaga o lona faasalaga ile fasioti tagata, ma na ia faapea mai e nate ono mulimuli lava i tulaga vae o lona uso, ile isi taimi e toe vaai ai ia te au.”

“E tolu aso a‘o lei tuliesea a‘u, sa faatonu a‘u oute faatoese i faiaoga uma lava, ona ole ese o o‘u mafaufauga, ma sa latou faapea mai, ua latou faamagalo ia te au. Ae o lenei taeao, ua ou iloa ai, na latou olegia a‘u, ina ua latou toe tuliesea a‘u.”

“Tele tuua‘iga na matou fesagai ile aoga lea. Na faapea mai foi lesi faiaoga, o fafine e tatau ona faalogo i tamaloloa. Oute tetee malosi i lea faaupuga ma ou ta‘u atu iai. Na faapea mai foi o tagata e nonofo i faleoo e matitiva, ae o tagata e nonofo i falepiliki e mauoa. Oute tetee malosi foi i na faaupuga, ma faapena lava ona ou ta‘u atu iai.”

“Na latou faapea mai foi, e le mafai ona ou aoaoina le mataupu ole Accounting, ona oute lei aoga ai ile tausaga talu ai, ma e faigata foi ona ou toe maua mea ua tea. Sa ou ta‘u atu iai lo latou sese ina ua ou sili i la‘u suega muamua ole Accounting.”

“Na ou tu malosi mo lo‘u talitonuga, ae ua avea ma mafuaaga ole tuliesea ai o a‘u. Ua sili atu lo‘u faasalaga nai lo le faasalaga ole tamaititi ulaula, inu ava ma le faaoolima ile faiaoga. Oute lē fefe e tautala i mea oloo o‘u mafaufau iai, ma e faaauau lava ona ou faia lea tulaga.”

“Auā ole Mau na finau ma maligi toto mo le tatou saolotoga, saolotoga e ese ai mafaufauga, saolotoga e faaali ai o tatou manatu, ae ole faanoanoaga ona ole laasaga ua oo iai lo‘u tulaga aoaoina ile Kolisi o Faatuatua. Ae o la‘u faafetai mo faiaoga na latou olegia a‘u, i lo outou sao i la‘u finau ina ia ou iu manuia.”

Na taumafai atu ile Puleaoga ole Faatuatua, mo se faatalanoaga, peitai na ta‘ua ele tamaitai ofisa, “ole puleaoga oloo alu ile fono.” Ae na ia faasino le tusitala i fesootaiga i luga o initaneti, e pei ole “Planet na e iai le faamatalaga ale Puleaoga.”

Na ia ta‘ua foi ua lē mafai lava ona faia se latou tala i lea mataupu, ae faafesootai Samoa Unoi ei le Board ale Aoga.

Ile faatalanoaga ma le tina ia Ufanalilo, na ia ta‘ua ai le vili atu o Samoa Unoi ole Peace Chapel, e faatoese atu ona ole mea ua tupu, faatoa ia iloa mulimuli ane. Peitai na faamatala foi Ufanalilo na ta‘u ane ele puleaoga ile taimi na talanoa atu ai ile telefoni e faatatau ile tuliesea o Lloyd, ole a logo foi le Board ile latou faaiuga.

Na talanoa Ufanalilo, o lona atalii, e le ose tamaititi e iai ni uiga faatupu faalavelave, e le leaga, e le fasi tagata, o Lloyd e sogasoga lava mai lava i lona laitiiti a‘o aoga ile Robert Louis, e tolu tausaga o fautuaina ma‘ua ele pule e skip le vasega a Lloyd, ae na ma mumusu ona sa iai lona tuafafine matua, nei te‘i ua muamua alu ile Iunivesite nai lo o lona tuafafine.

Apo atu e Faiaoga Popoto o Niu Sila Lloyd

“Ua sauni e alu e aoga i Niu Sila, ina ua alu i luga o internet, tala a Lloyd, e toatele tagata atamamai i fafo ile Iunivesitele a Aukilani ua valaau mai e fia fesoasoani.”

“Ua latou faapea mai, e avatu e amata ona faamasani ma tapena ai mo Iulai ia Novema, ole a aoga ai i mea tau Foundation Study ina ia mafai ai ona alu ile Iunivesite ile tausaga fou. Ua 17 nei tausaga ole alii, na fanau ile aso 29 o Iuni 1999 i Motootua, Samoa.”

Ua toe tomanatu le tina ile taimi na faatoa aoga ai lona atalii, mai le Year 1 – Year 7 Robert Louis, ole Kolisi e amata ile Year 8.

“Ole tausaga muamua lava o Lloyd ile Kolisi a Robert Louis Stevenson i Tafaigata, ae feau mai a‘u ele puleaoga.”

“Na ia faapea mai, ose luitau ia te ia ole pule, ina ua ia fesiligia Lloyd pe aisea ua alu ai i fafo taalo ile piliota taalo ale Year 13, ae sau le tali a Lloyd, ‘Ua bored i totonu ole vasega, e leai se aogā oute nofo ai ile vasega, ae o mea lava la na fai ile tolu aso ua tuanai, ae ou alu oute taaalo e le fia moe ai’.”

“Ua luitau ai le puleaoga e siaki galuega a faiaoga. Ae o lana vaai ia Lloyd, e maoae tele lana alualu i luma.”

“Na alu ai alu ai le aoga ile Robert Louis College, ae ia faapea mai ua fia alu i Avele College, ua alofa mai i mea tau tupe, ma le telē ole pili. Ae fia aoga i Avele e aoao mai ai le talaaga o Samoa.”

“Mo le Year 9, ae vaai foi le pulega o Avele e maoae le atamai, ma faaaoga mai ai e Avele e tauva ile Zone A, na siamupini ai Lloyd. Na toe alu ile tauvaga e aofia ai ma Savaii, ae siamupini ai foi.”

“Dux ile Year 9, Year 10, ole mea malie na tupu, na unai mai foi e Avele e tauava i mea tau Commerce, na taitai e Lloyd ma malo ai foi Avele. Oni tausaga sa siitia ai Avele.”

“Skip le tausaga 11 ae alu ile Year 12, ae te‘i ua tapuni Avele, ae valaau mai le Pule ia a‘u. O fea Lloyd, ua manao mai e ave e interview ele Media, na fai ma sui o Avele a‘o Year 12, ae sa tatau ona faatalanoa se Year 13 student.”

“Na tapuni, Avele, ma ou alu ile Robert Louis e faaaoga ai, ae ua tumu, ma ave ai loa ile Kolisi Kerisiano Faatuatua.”

“E alu atu iai Lloyd ua ‘afa le tausaga, ae sa sili lava ile History ma isi faailoga. Ole Faatuatua e faaputu marks. Ae ole tausaga atoa o lesi tamaititi, lea e sili ai Lloyd.”

“Ole tele o mea ile matou nonofo ai, e faamatala mai Lloyd i mea tau aoaoga, oute lē iloa, oute ofo ai tele.”

“Ae ina ua tupu le mea lea na vili mai ai le pule, ole Faatuatua, ma faapea mai ua leai se faiaoga e mafai ona toe taliaina Lloyd ise potu aoga, sa ou loto tele lava.”

“Na ia ave le telefoni i la‘u tama, ma ou fai atu, Lloyd uu loa lau ato ae sau. E leai se mea ua tuli ai fua oe, ae sau, ua lē mafai e faiaoga, ona suesue ma tali ia te oe.”

“O Lloyd, sa lei avea sana accounting, ae na ia ta‘u i faiaoga, e fia Loia, ae faapea ane le faiaoga, ete lē mafaia ona e lei avea sau Accounting.”

“Na toe avane le avanoa ia Lloyd, e ave lana Accounting, ae sili aoao ai foi Lloyd ile Accounting, ose tama e fiafia tele e faitautusi. Ae na faatonu ese tasi o faiaoga, ‘Aua ete soona suesue laa pei oe ose tamaitiiti faapaupau’. E itagia e faiaoga ona ole fesili soo.”

E lei tau matematea ni upu ole faatalanoaga ale tina o Lloyd, “Ua faafuasei mai le valaau a Niu Sila ile Aso Tofi ole vaiaso talu ai, mai Polofesa ile Auckland University. Ma ou tu ai loa i luga e faagaioi. E manao e alu atu pe ose masina, e faamasani. Auā ole sitiseni Samoa, ina ia oo atu ia Iulai ua alu sa‘o ile aoga poo le foundation.”

“Ole taimi nei, oloo aoga lava Lloyd ile fale, e ala ane lava ile taeao fai ana feau masani. Ole tapena ole fale, faamamā le umukuka, fai loa ona ofu lelei, ae saofai i meaaoga.”

“Peitai ina ia mafai ona faataunuu le manaoga mo le faaauau ai o aoga a Lloyd i Niu Sila, ua ofo mai ai foi lo‘u aiga o sitiseni Niu Sila, e latou te vaetamaina atu.”

Ose taimi ole vaiaso nei, e malaga atu ai le alii i Niu Sila e aooga faatasi ai ma lona tuafafine lea oloo aoga ai nei ile Iunivesite i Aukilani.