E ui ile matagofie o taualumaga ole faamanatuina ole 150 tausaga talu ona faavae le lotu LMS/EFKS a tagata Niue i Apia, peitai sa lei mafai ona atoatoa tapenaga mo lea faamoemoe, ile vaiaso talu ai, ina ua taofia mai ele faamasinoga i Mulinuu nisi o galuega faamatagofie na fuafua mo lea faamoemoe tele.
Ile aso 23 o Novema 2016 na poloaina ai ele Lesitala ole Faamasinoga, le Susuga Malagamaalii Levi, ole tamalii oloo alala ai ile Aai o Niue ma tofia e fai ma fofoga ole usoalii, ina ia taofia ona toe faia se isi galuega i luga ole fanua o Aai Niue i Apia.
E pei ona silasila ile ata, ole vaega lena o fanua maliu, na saunoa Malagamaalii, o mataupu na o mea lava tau ile lotoifale ole aiga, peitai ua te‘i ina ua fesiligia ai o ia.
I lana tala, sa iai le manaoga e faapipii ni maa faamanatu o tuugamau o tuaa o tuaa oloo taooto ai ile fanua maliu lea ile Aai o Niue. Ole maa faamanatu ma fanua maliu e tusa ole selau mita le mamao mai le malumalu tapuai o iai nei, e oso atu ai taavale i autafa mo le falesa, ae iai isi atufalega ole aai, i autafa ile va ma le malumalu ma le maota ole faafeagaiga.
E ui ina sa faigata ona talanoa le Susuga Malagamaalii ile mataupu, ona ole pisi o lea aso, peitai na seei lelei lava i luga ole nofoa ma faamatala le mea na tupu.
“O tapenapenaga lava sa taumafai e fai maa o toeaiina, o matou tamā matutua e lei iai lava ni maa pau le mea ole fai o maa e iloa ai lea ma lea.
“O lo‘u grandfather oloo teu ai, ma lo‘u grandmother, ae o o‘u mātua oloo teu i Magiagi.”
Aisea na oo ai lenei mataupu ile fale faamasino?
Ole tali ale Usoalii, “Ona e pau lea ole mea e mafai ona ou talanoa ai ole o i tai.” I faamaumauga ale ofisa o faamasinoga, na poloaina ai le Usoalii ina ia taofia nisi o galuega fai ile fanua. Ole Usoalii o se tasi lea ua tofia aloaia ele aiga Seumanutafa e fai ma fofoga ole Aai o Niue. Peitai ole lagona faaalia ole Susuga ile Usoalii, e lē o aloaia lona tofiga.
“O lo‘u tina ole Niue, o lona grandfather, o o‘u grand aunties, oloo taooto uma ai ii.” Na molimauina foi ile aso o le Lotu faamanatu ole 150 tausaga le faatū lea ose pa o laupapa plywood ua vali uli ma pupuni atu ai maota ole aiga o Seumanutafa mai faleie ma le vaega oloo faia ai sauniga ole samiga ole 150.
Ae ole ā le la pa, e lē aofia ai la aiga ile sauniga lea e fai?
“O pa se‘i tau pupuni atu ai tagata i la fale, ole mea tonu lea ole aai Niue, ae o tagata tonu lea ole aiga o Seumanutafa, o isi e aulotu ii ae nonofo isi i Tutuila.”
Na ioeina ele Usoalii o atufalega i tua atu ole pa laupapa uliuli na pupuni atu ai mai le sauniga, e iai foi lo latou sao ile aulotu oloo faapitoa iai le aso. “E lolotu ii tagata o tauaiga oloo omai e nonofo ai. Oloo iai tagata ole auaiga oloo iai.”
Ile poloaiga ale faamasinoga mai le Lesitala sinia Susuga Papalii John, ile taofia ona faia ose isi galuega ile fanua se‘i vaganā ai ua iai se finagalo ia Seumanutafa Aeau Tiavolo ole Sa‘o ole aiga.
Ole lē usitaia o lea poloaiga, ole a faia ai loa ni suesuega mo ni moliaga, a faamaonia e nofosala ile falepuipui ile taimi e lē sili atu ile ono masina poo le sala tupe e $500.
E uma ane le sauniga ole faamanatuga ole 150 tausaga ole Lotu ile Aai o Niue, e lei toe faaauauina le galuega o tuugamau. Molimauina e auaiga o Seumanutafa i tua ane ole pa laupapa uliuli, o latou lava oloo lagolago ma auai i meafai ale lotu, ae ole mataupu i tuugamau, e moni na o foi o latou tauaiga ile fale faamasino ile taimi na valaau ane ai le feiloaiga. Peitai ua taatia ai i toeaiina lea mataupu.
