Talanoaga ma le Palemia – 29 Oct, 2010

Interview with Prime Minister of Samoa

Honorable Tuilaepa Lupesoliai Sailele Malielegaoi

by Taito Teleni Taloto of Radio Samoa 1593AM

Radio Samoa: I le agaga faaaloalo e faatalofa atu i lau afioga i le Palemia, lau susuga Tuilaepa Sailele Malielegaoi. Malo le soifua manuia, aemaise foi o lou taimi faaavanoa i le faafofoga a le mamalu o le atunuu o loo nopiai ai i Aotearoa nei. Ae o le a ta see loa i le ta polokalame pe a tusa ai ma lou finagalo.

Palemia: Ua lelei, o le mea sili o lea ua toe maua foi le fesootaiga i lenei itula afiafi. Ua vaeseugā foi o motusia a tatou fesootaiga. Sei vagana ai le isi leitio lea sa ou talanoa atu ai i le vaiaso talu ai. O le mea sili o lea ua faaauau i lenei afiafi. Ae pei lava ona masani ai, e lelei ona lagalaga mai outou. E lē aogā ona avatu ni mea e tou te lē o fiafia ai.

Radio Samoa: O le mataupu lava lenei ua lugā lalō foi, vaeane le faafofogaaga a le atunuu. Le tulaga o loo faapena ona tulituli matāgau ai foi lau afioga i le alii Palemia e se tasi o alii faasalalau o Niu Sila, o John  Campbell. O le ā se tulaga se‘i e saunoa i ai, i le 100 miliona lea poo fea ua agai i ai, lau afioga i le alii Palemia.

Palemia: Ua uma ona ou faasilasila atu muamua. Ae manatua foi, o tatou e maua i le fememeai. A alu alu atu faamatalaga o le malo, e iai nai tagata e faalogologo i le pola motu i tua. O tagata la pe toalua pe toatolu, o tagata pito sili na ona leotetele. E lē gata ina leotetele, ae tu mai luga i le asō, tu i tua i le isi aso.

O mea na e tutupu i atunuu e malulu, a leai se mea e agai i ai, ona tei a lea ua mamafa mea faigofie, ma soona  nunu le toau, ma soona solo ai le falute, ona o le faalogologo tala. Tele le mau uaealesi mosooi iina, e femoumouai ai le tofa ma le faautaga.

E toalaititi lava tagata e mama‘i i mea na, ae ua leva ona ou faufautua atu i le tele o tatou polokalame, o le mea lena e mamai ai isi, o le soona popole vale i mea lē aogā. E le gata i le soona popole vale i mea le aoga, ae o le alu a o lea tagata ma lea faamatalaga, talitonu i ai, alu atu lea ma lea faamatalaga, talitonu i ai.

Aemaise a i mea o papalagi faavalevalea, e tau sue ni o latou ‘ai, ona o mai lea iinei, tasi lua tolu fale e tilotilo i ai, ona o atu loa faaalu, ona gauai uma a lea i iai o le vaega lea e luma tua, luma tua autafa ia ma soona vevesi ai.

O tagata na e faapena, o le toatele a e lē oo i le 80 tausaga o le soifua. E vave ona faamuta lo latou soifua, i le popole fua, o upu na a Paulo i le ekalesia i Filipi, o le popole fua e tupu ai le ma‘i.

O le tulaga ia John Campbell, ua fetaui lelei a. O le faaiuga o le vaiaso talu ai, sa logo mai ai lo‘u ofisa e John Campbell, faamolemole e fia sau e fai se ma interview, se faatalanoaga e faatatau i le lipoti foi lea na faasalalau e le malo, lea na alu atu ma ia. Ae alu atu lē faitaua, pe faitau foi e lē malamalama ai.

Ona faapā mai ai lea. Ana lē soona faapa maia lana faasalalauga lena, e lē iloa e le toatele le faavalevalea ma le lē malamalama e faitau lipoti. Ia ua faapā mai nei la, tali atu le Malo, lea la na valaaau mai ai ia te au i le imeli, e faamolemole e fia maua se avanoa e sau ai ma te talanoa faasamasamanoa ma pue, ona alu atu ai lea iina e faasalalau ai iina, ma pule foi ia e faatulaga.

O le aso la ananafi na faatoa maua ai lo‘u avanoa, ona avatu ai loa lea o lau imeli i lona ofisa iina, poo Aukilani ea e iai. Na ou tali atu i ai, e tāua lau talosaga ua aumai.

Ma talu ai le anoano o au mea faavalevalea ia na fai nei, ma au faasalalauga faavalevalea, lea ua tauau ina ulagia ai le malo lenei, lea la ua ou io atu, o le a fai le ta talanoaga. Ma o le ta talanoaga, e fai i le Aso Tofi o le vaiaso lea, le aso 4 o Novema.

O ananafi na alu atu ai la‘u uaealesi lena. Ae amata muamua le ta talanoaga i le ta o le 2 i le Aso Tofi o le vaiaso fou, e ta te o muamua a e matuā vaai totoa ma pue ata o le 862 fale ia ua uma ona fausia, fale ia na e fai mai e leaga fale. O le a ta o ta te asiasi faatasi.

Ou te lē talitonuina se upu e te faapea mai ai na e alu. Leai faatoa ou talitonuina pe a ta o faatasi. A uma le asiasiga o le 862 fale, ona ta o lea e asiasi i le 51 o nuu ia na faasafua i ai le fesoasoani a le malo. 51 nuu o Upolu ma Savaii ma Manono.

A uma le 51 lena, ona ta o lea ta te savavali i maila uma a auala uma a ia ua uma ona fai, aemaise afioaga ia ua sii i uta. Ia ma ta o e faasino atu ia te oe laina eletise ia ua uma ona toso. Ma ta o e a‘e i mauga i uta, e faatilotilo oe i vai paipa ia na ta‘i mai uta, lea ua maua ai paipa o aiga.

A uma lena, ona ta o lea e vaavaai i faleaoga ua uma ona fau, o faletusi ua uma ona fau, o falemai ua faaleleia, atoa ai ma laina telefoni ma auala galue ma auala tetele ua uma ona toe fausia atoa, faatasi ai ma taligalu, atoa ai ma le polokalame o mea totō lea ua faagasolo.

A uma loa lena, ona ta faatoa o mai loa lea i lo‘u ofisa ta te talanoa, ma o le a tapena lelei mai au fesili. Ona aumai muamua lea o au fesili ia te au ou te tilotilo, ina ia ou tapena lelei i ai.