Pulemelei ua togafu‘afu‘a

E ui ile maualuluga o fu‘afu‘a ua feola lauusiusi ai nei ile tumutumu o Pulemelei, ae ole mea sili lava, oloo tumau pea le faananau o tulisi e saili ia maua.

Alo maia ile toe faaauauina ole sailiga ole paepae maa, poo le tia, le Pulemelei i totonu ole faatoaga niu i Vailoa Palauli.

Ina ua foi mai tulisi e toalua na o e sue le Pulemelei ua lē maua, na tonu ai loa ole a ou alu e ave e faasino iai le mataaga, ile faaiuga ole vaiaso na tea nei. E oo ane ile taimi ole malaga i Savaii, ile vaa mulimuli ole Aso Faralie, ua misi le pasi ele alii Peretania, ae ua toe nei ole palagi Niu Sila o Donald Bate.

Na maua le ma avanoa ile maota ole aiga Salelavalu oute masani ai, ia Polisi ma Losalia Lavatai e malolo iai ile po, mo le sailiga ile taeao ole Aso Toonai. Ole pasi mai Salelavalu ile uafu i Salelologa e lei atoa se sefulu minute, ae taunuu le pasi mai Salelologa ile auala laupapa i Vailoa Palauli, ose auala sa sili ona sefe ai tupe i feoaiga ole Aso Toonai, nai lo le taxi poo se taavale rental.

E ‘afa ane le valu i lea taeao oloo faamalumalu lava ma manaia le paolo ma le mālu, e ui ina oloo susū pea le vao mai le sau ole vaveao.

Na ou alu ma lo‘u faamaualuga, e le atoa se itula e faasino ai le Pulemelei, ae foi ifo i tai e toe tulituli ane le vaa ole 12 mo le taliu mai i Upolu. Peitai e le ole tulaga lea na iai.

Sa ma kolosia le vaitafe ile amataga ole auala savali sa masani ona ui atu ai le auala ile Pulemelei. E lei atoa se 10 mita ae amata loa ona uumi ane vaolima ma le fue moa ia te au. Na ou alu sauni lava ma le ofuvae vae uumi, ae ole palagi, na fai lava lona ofuvae vae pupuu ae faamoemoe ile uumi o ona vae auā e toeitiiti fitu futu le mauauluga ole tagata.

Ua tea mai asaga ole vao ma fue, ae ua ma savali nei i lalo ole togalaau ua malu manaia ma paolo ae faaituala lua ai pa maa mafiafia pe tusa ole mita ma le ‘afa le maualuga. Na muta mai pa maa, ae iloa atu loa le mata ole la, i luga ane o lo‘u tau‘au taumatau, tusa lena ole itu i Sasae, ma amata loa ona faatutu le savaliga ile itu i Matu i Sisifo ma tatao ai lava ile itu lena.

E leai se faafanua na ma o ma ma‘ua.  Sa ou maitauina lelei lava le vaega ole lotoā lenei oloo iai le Pulemelei auā sa masani na ou alu iai ile tusa ole 15 tausaga ua tuanai.

Ua amata nei ona vaavaai ise laolao e leai ni niu o ola ai, pe mata o matie ane ai le Pulemelei. Ae ole palagi lava lenei e maulu i faapuloulou ma ea ane i luga tagi, “Pulemelei where are you?” (Pulemelei fea oe?)

Ua tea ane le 10 e lei maua lava talu mai le ‘afa ole valu, ae ua amata nei ona fetolofi i lalo o faapuloulou mafiafia o fue laulapotopoto lautetele, ua fili faatasi ma fue ole soi mageso. Le fue soi mageso lea e lapotopoto eena ona fua ua pae i luga ole palapala, ma tago atu le palagi tufi mai faapea e ‘aina.

Na ou faamatala atu iai, e tia‘i e mageso, ole soi lea sa faaaogā i faasalaga o aso anamua. A oo ina ogaoga se agasala ase tagata ole nuu, ona saisai lea ma tuu i totonu ose tamai pa ae tipi le soi ma lafo iai.

Pulemelei ua togafu‘afu‘a

Ua amata ona tala lo ma va, ua alu faanounou le palagi i Sisifo ae ou totolo faasaga i Matu Sisifo.  E lei umi ae ou tau atu ile teve ua masofa lona tumutumu masalo pe sa tauaimisa ai ni isumu ile po, ua amata ona sasala lona manogi faalemanuia ma ua tosina atu iai lagomui ma pepese leo tetele ai lava latou pei ua ta toe oso atu i autafa ose fale‘eli o aso la (tulou). Sa oo lava ina fetolofi i manava ae o luga ane oloo faamalumalu ifo ai le vao lavelave pe fia selau ni inseti o tautuufua ai.

Oute totolo fua ae o lo‘u mafaufau ua tau ane nei ise gata tele ua tai apa ta ifo i o‘u vae ma folo patato taita, ae talosia e folo faatasi a‘u ma la‘u telefoni ma totolo ise vaega ole fanua e ola ai le Digicel.

Auā ua lua ma le ‘afa itula o taumafai e vili e le ola.  Ae afai ae folo faatasi le palagi ma lana telefoni Blue Sky, e manuia ia e mafai ona tatagi auā pau lena ole laina sa maua ai fesootaiga i uo ma aiga.

Ole uma ole lua ma le ‘afa itula o feoai pea ile togavao na faatoa ou tago ai loa i la‘u ato faafafa ma lagalaga ane i fafo la‘u tamai tapasā. Ole taimi lea ua faasolosolo ina tu sa‘o le la. Ua ‘afa la‘u faguvai, ae leai se meaai. Sa ou faamoemoe e tui se oo ua lalau e ‘ai pe a manaomia. Ae sa mamao lava ma lo‘u manatu e le oo i lena laasaga.

Nofoa maa
Nofoa maa

Ua ma tau atu nei ile vaitafe pe masalo ua silia ma le tausaga talu ona lē toe tafe, ua sosolo le limu meamata i luga o maa, ae oloo iai lava nai vaivai lepa o salalau solo i vai papa, ae tasi tasi lava ulavai o fitifiti mai ai.

Na ou maitauina foi le lauusiusi ole ‘ava niukini, mai augutu uma e lua ole vaitafe, na ou suigi ai i lalo. Pe tusa ole fitu ile valu mita le maualalo. Ua sau le popole ne‘i o ma se, ae ole palagi lenei e finau lava e mate o pea agai i Matu, ae savali atu ia ile alavai, ae ou savali i luga o vao ae ma te fesootai ile taumanu o.

Na toe alu ai foi le isi itula o fai lena faiga e leai lava, ma fai loa le ma tonu, ole a ma toe foi i tai, ae oso atu ile vaitafe mo le saogalemu ma filemu ai lota tua ile savali sa‘o, ae mautinoa ai foi e taunuu ile sami.

Ua alu ai pe tai 80 mita ma oso i luga ile itu agavale lava ole vaitafe pe, lea oute mautinoa oloo taoto ai le tia maa. Ole faatolu ona ma feosoi i luga ma vaavaai ae ou vaaia loa le togafu‘afu‘a ua mamago mai fue o tautau ifo ai. Na ma savali atu iai ma amata loa foi ona toe alu lava le tagata ia, ina ua maua sina laolao. E foliga sa noanoa ai ni povi, ma e foliga mai foi na sasa faamamā lalo o isi fu‘afu‘a lalata ane.

Ua faasolo la‘u savali i Saute ma ou iloa mamao atu lava le iila mai o apa ole fale. Na ou iloa atu foi ma se maumaga talo, ma amata ai nei loa ona ou mafanafana.

Oute leiloa poo fea ua oo iai le palagi i lea taimi, ae ua ou savali faanatinati atu loa ile itu oloo maualuluga mai ai laau ole togavao, o fu‘afu‘a ma tavai, tufaso ma puluvao, ma amata ai foi ona ou toe savali i lalo o faapuloupulou, ma ua amata ona matietie ma ua amata foi ona ou savali i luga o alā oloo fatufatu ma ua foliga mapuepue atu lava i o‘u luma atu.

O lo‘u moa ile taimi lea ua atili ai ona to‘a lelei ma filemu la‘u faalogo ae o o‘u lagona ua amata ona titie a‘e lo‘u mautinoa ua ou savali ile auvae faavae ole Tia. Na ou toe tolotolo laititi i luma ma amata loa ona ou a‘e i luga, ma ou ea ane i luga, ole faavae ole Pulelemelei lea ua ‘afa i la‘u tolotolo i luga.

Na taofi ai lava iina o‘u vae ma o‘u lima ile mea na iai ae ou valaau loa ile palagi, Don we found it! Ae tali mai Don ma le alaga fiafia, I think I am seeing it too.

Na savali faanounou mai le palagi ile pito oloo o‘u iai ma aapa atu ile faavae ole Tia, ae ou fai atu loa iai, e tu ai pea se‘i pue atu lona ata e fai ma molimau. Na ou toe tolotolo laititi i luga ma le lagona ua tumu ile faafetai, ae ua le mafai ona taofi le maligi o o‘u loimata ole fiafia ua mafai ou toe papai atu i toega ole Pulemelei.

Ma ou talanoa toatasi ai lava a‘u, “I wanted to climb Pulemelei in the last four hours”  (Ua fa itula o ou fia papai atu ia te oe Pulemelei) i lagona o lea taimi ua leai se mea e gata mai ai lo‘u olioli, auā ua ou toe mafuta atu i agaga o tatou tuaa na latou fatufatuina lenei tia mai le vavau. E ui ina, ua togafu‘afu‘a lona tumutumu, ae e le o aveesea ai lona mamalu, taaligoligoa, paū ma lona filemu ae o lona talaaga faasolopito.

I luga ole tumutumu oloo taatitia ai ogaumu o aso nei. O atigi rim poo uamea o pa‘u loli poo ni pa‘u pasi. O uamea ia e uma le isi 20 tausaga o lumanai e lei uma ona pala. Ua atili ai ona malo tiaa auā oloo maluia i fue ma fuafua ua latou pulea le tumutumu ole Tia. Ole itu i Saute Sisifo ole tumutumu oloo tu ai se atigi kalone 44 ua pala le kuata pito i luga ae oloo afa i palapala.

O pito auvae ole tia sa tatau ona taatitia ai nofoa maa e fitu ua tutu ai fuafua.  Na ma taumafai e saili isi nofoa, ae paga lea e lei manuia, e na‘o le tasi lava le nofoa maa na maua, e pei ona tagai atu iai ile ata.

Ole umi ole taimi o faia le malologa ma le mafutaga ma agaga o tuaa folau poo i latou foi na fauina le tia, na maua ane ai ma isi foliga faainaelo o tatou tagata o aso nei, e aofia ai le atigi faguinu ma le atigi fagukofe. Ile taimi lea ua savali ile ta ole lua ile aoauli. Ua mou ese atu lava ma le toe fia vave foi mai i Upolu ina ua maua Pulemelei.

E ta ane le 2pm ae ua amata loa ona matou faatofa ma savali ese atu ile itu i Saute ole Tia, ile itu ole fanua oloo iloa atu ai le iila mai ai apa o fale, ma le maumaga talo.  Ua tau atu ile pa uaea talatala, e atu fa, ae ua taatia i lalo, ua sosolo ai le fuesaina ma le vao pepe.

Oso faatafatafa atu ma le maumaga, i lalo ole ‘oa oloo taatia ai le ofaga o lautalo ose faiga toonai ua foi i tai. Pe tusa ole lima minute ae faalogoina loa le tafe ale vaitafe ma ma mulimuli atu lava ile auala savali ole aiga e ana le maumaga, ma faaifo atu loa ile vaitafe manino oloo taatia mai pe tusa ole lima ile ono mita i lalo.

E foliga mai ana ma mulimuli pea ile taotoga ole vaitafe pe, e mautinoa lava le tau mai lava ile vaitafe tafe tele lea ua tilotilo atu ai nei iai i lalo.

Ua tofutofu ma fai taelega, e pei ose taui sili lea ona manaomia ma tāua mo ma‘ua uma, ua faasino mai e agaga ole laueleele.

O fale ia na iila atu apa, oloo tu tu mai ile isi itu ole auvai.  E iloga lelei le auala e a‘e a‘e atu ai i luga. Ua faafouina le malosi ma sui foi lavalava mama. Tusa ma le 20 mita mai le auvae ole vaitafe, o tu ai se faleapa e foliga ua leva ona tuufua.  Ae o ona luma ane o sosolo ane ai le auala taavale e feoai ai taxi ma pikiapu ma van.

Ose lagona uiga ese lea ua oo nei iai maua uma. Pe a fua atu ile fa itula o ausousou solo ile loloto ole vao ta, ole faatoaga niu i Letolo, ao lea e le atoa se 15 minute e savali atu ai mai le auala galue kolosi le vaitafe ma oso atu ile maumaga ma savali sao lava ile Pulemelei.

Ole auala galue lea e faaauau lava ona faa tu tu  agai atu i Sisifo. Ua ma tu tu nei ma talatalanoa ile matagofie ole taui ua o ma maua, ole faafaigofieina lea ole toe foi ile auala tele ole malo.  Pe tusa ole minute ae savali mai loa le tamalii, e ana le maota palagi oloo i lesi itu ole auala.

Na talanoa le Susuga Mai, o lona fale lava le fale mulimuli ole nuu ile auala galue lea. Ae mafai ona vili se ma taxi e $20 tala le alu atu i uta. Ole malosi lea ua maua mai tofutofuga ile vaitafe, e lei manaomia ai se taxi, ae a ma savali loa i tai mo le auala tele, tusa ole 10 – 15 minute ae oo iai.  ole matagofie o togalaau ma fale palagi o aiga ole afioaga, o Vailoa lalata i Satupaitea.

E oo atu le savaliga ile aualatele o iai tamaifale e faatau ai barberque moa, sosisi fasi mamoe ma le talo.  Ua le oso se fia ai, o lea oute maona mai lava ile oo lalau lea na tui i maa limulimua ole vai pe.

Na ofo ane e si tamaitai lea le fagu vodka 500mills e tumu ile vai aisa, na uma lelei ona ma inua, ae toe faafoi lana atigifagu ma le $2tala e faafetai ai.  Ua savali ile 3:30pm, ae sau loa ma le pasi a Satupaitea ma o atu ai loa ile uafu e pue ai se taxi mo se malologa moomia i Salelavalu.

Ole sagisagi fiafia ma le talimalo lelei ole ulugalii talavou a Polisi ma Losalia ma le la fanau e toatolu, ua faaosofia ai lava lota fia nofonofo ai pea i Salelavalu. E lei umi ona saofafai atu i lalo, ae laulau mai le faalifu talo ua piiniu ma le koko Samoa.

Ae fisifisi mai le oka kukama, sasaa atu iai ma elegi sosi tamato, lolai atu loa iai ma le peepee lololo, oka, ua ota ‘ai fia‘ai lava. E fā lelei a‘u fasitalo na ‘ai, ae tulituliloa atu i totonu e le ipu koko, ma moe ifo ai lava le tagata ia ile pausisi na ‘ai ai.