E tele ni vesiga na tulai mai i tupulaga ile va o Tonga ma Samoa a’o loma ai le taaloga ale Toa o Samoa ma le Mate Maa Tonga ile ipu ale lalolagi ole lakapi liki e pei ona faagasolo ile taimi nei. O nei mea sa tutupu sa mafua lea ile autapuai o atunuu e lua ma ua tauau ai ina fai se va o tupulaga ma ua aafia ai le toatele o tagata ma lē maua ai se nofo fealofani o atunuu.
Ole afioga ile Minisita o tagata Pasefika ia Aupito Su’a William Sio, sa aumai lana fautuaga i o tatou tagata Samoa i mātua e tatau ona mataala ile fautuaina ma le faatonuina o fanau ile faatupu vevesi i nofoaga faitele.
Ole uiga ole saunoaga ale afioga ile Minisita, e tasi lava le iuga o uiga o tagata faatupu vevesi ole falepuipui, ma lona lua e le mafai ona ia fesoasoani atu lava ise tamaititi poo se aiga e molia e leoleo ona ole fia faamisa vale fua ma malo vale. E le ole autu lea ole olaga, ole fia fufusu solo ile auala, ae a iai se faamoemoe ose tagata e fia fusu ona alu lea ia Toaletai David Tua e a’o ai lana fusu e aogā lea e maua ai tupe mo le aiga.
I uiga na tulai mai ile vaiaso ua mavae i nisi o nofoaga, sa faaalia ai le lē fiafia ole afioga ile Minisita, ona o nei amioga sa fai ai. Ia malamalama lelei tatou tagata ole iuga o nei mea uma ole falepuipui ma le toe tipoti i Samoa, auā afai e iai i latou ua molia ile ofisa o leoleo ua tele solitulafono, poo le ā le sitiseni, ae afai ae ave le fautuaga i leoleo e tipoti e tipoti lava. Ile tuu a lalo ale Minisita e tatau ona faaaogā lelei le taimi na malaga mai ai i Niu Sila nei e saili malo auā le manuia o aiga oloo faatali mai i Samoa.
Silasila le Minisita i taaloga i Hamilton
E selau pasene le taaalo a tama ile taaloga, ae ole mea e iloa ai le eseesega ole ‘au, e lelei atu ma maopoopo atu le lagolagoina e Tonga ole latou pulega ole ‘au a Tonga, auā o lea sa afio ai foi le latou Palemia ia Akilisi Pohiva, ma le malae lea na vaaia ai le toatele o Tonga sa matamataina ile taaloga. Ole silasila ale Minisita i lea po ile faamaopoopo a Tonga ile tapuaiga, ole faamaopoopo lava ole ‘au a Tonga ole ‘au polofesa ile lakapi liki.
E iai le talitonuga ole afioga ile Minisita ia Aupito Su’a William Sio e le o atoatoa le lagolagoina ole ‘au ale Toa Samoa, pe a faatusatusa ile toatele o Samoa oloo nonofo i Niu Sila nai lo Tonga, ae i lea po e toatele atu le tapuaiga a Tonga sa iai ile malae nai lo Samoa, ma ua tatau ai le manumalo o Tonga, aua sa lava tapena ma lava taoso le latou tapenapenaga.
Ole Toa o Samoa e iai lava nai faletonu sa iai oloo malamalama ai lava i latou. Na matagofie ma lelei faafiafiaga na saunia i lea po. Pau le vaaiga sa iai ile malae e toatele atu le autapuai a Tonga nai lo Samoa, ae ose taimi muamua lea ua faailoa atu ai ia Niu Sila, oloo iai le tauvaga ole ipu ale lalolagi ile lakapi liki, na mafua lea tulaga ona ole faavevesiga e Samoa ma Tonga ole la taaloga lea sa faia ile faaiuga ole vaiaso.
Na iai nai faaletonu na lipotia ane e leoleo ina ua mae’a le taaloga, na mafua lea vaega ona ua ova le tagolima o tagata ile ava malosi, lea na iu ai lava ina agai nisi i luga ole malae ae sa le tatau ona tupu lea tulaga. E iai foi nisi na taofia e leoleo ile po ole Aso Toonai ona ua le mafai ona taofiofi le malosi ole ‘ava.
Ole fautuaga ale Minisita ia Aupito Su’a William Sio, ia lava papale pea le atunuu i mea e tutupu, e le faasāina le onā, ae tatau ona mataala ma fai ma le faautauta, pe a o i luga o auala.
