Fesiligia i magaala o Aukilani le amiotonu o le Faamasinoga Maualuga i Samoa

O le savalia o se solotetee, e lē o se mea na mananao e fai, ae ona o le tulaga faigata o loo iai le mataupu a le tina ia Maria Kolokita Kirita Pune na tuuina atu i le faamasinoga, ua lagonaina ai le popolega i tagata Samoa o loo aumau i atunuu i fafo ma totonu lava o Samoa, ina ia faamalosia o tatou tagata e faaleo o tatou lagona ma fai se gaioiga faalauaitele.
O se faaaliga mai lea a se tasi o sui o le aiga, ma na ia saunoa, o loo iai a tatou aiā tatau pe a tulai mai ni faiga lē sa‘o.

O le taeao la o le Aso Toonai talu ai, aso 17 o Ianuari na faataunuuina ai loa le savali o le filemu i le aai i Aukilani, e le tina matua ia Maria Kolokita Kirita Pune ma le fanau faapea lona auaiga, e faailoa atu ai so latou lagona e uiga i le mataupu a le latou tina ua leva ona finauina i le faamasinoga i Samoa.

O lea solo na amata atu i le auala o Symond St seia paia luma o le maota o Samoa i le mea o loo iai le Konesula o Samoa. O le faletua ia Clara Gray sa taulamua i le faatinoina o lenei faamoemoe.

Ae na ta‘ua e Clara Gray, o le uiga tonu lava o lenei solotetee o le toe aumaia lea o se lagona popole ma le lē amanaiaina, e faatatau i le mataupu a le tina ia Maria Kolokita Kirita Pune sa tuuina atu i le faamasinoga maualuga a Samoa i le tausaga 2003 i le faamasino sili ia Patu Tiavaasue Falefatu Sapolu, lea ua tusa nei ma le 12 tausaga o faatali pea.
O lenei mataupu ua foliga mai ai, o loo teena e le faamasinoga sili le aiā tatau a le tina ia Maria, ae o loo taatia lava aiā tatau a le tina i lalo o faamaumauga ma faavae o le malo tutoatasi o Samoa. O le lē sa‘o o faiga ma faaiuga fai o le faamasinoga.

Ua latou tapenaina foi se tusi aloaia e tuuina atu i le Palemia o Samoa, Susuga Tuilaepa Lupesoliai Sailele Malielegaoi ma le taitai o Niu Sila ia John Key, ina ia tagai toto‘a i faaiuga fai a le faamasinoga, aemaise ai lava o le mataupu a le tina ia Maria Kolokita Kirita Pune auā o loo ia umia le sitiseni Niu Sila ma Samoa.

Ua iai foi se lagona o le tina ma le aiga e faaauau pea lenei mataupu auā e aogā tele mo tagata Samoa o loo nonofo i totonu o le atunuu a o tagata foi o loo aumau i fafo.

Sa lei mafai ona auai ane le afioga i le Konesula Aoao o Samoa i Aukilani nei, Afioga Faolotoi Reupena Pogi, e tali ane i le aveai a le aiga, ona o nisi o tuatuagia na muai faatulaga, ae ui i lea, sa faamalieina lava le auaiga o le tina ia Maria Kolokita, ua tau lau o le latou faamoemoe, auā ua mafai ai ona silafia e le mamalu lautele o i latou uma na auai ma silasila i le savali, le mataupu o loo latou finau atu ai.

O le Aso Faraile foi talu ai, a o lumanai ai le solotetee filemu a lenei aiga, sa maua ai le avanoa e faatalanoa ai e le sui o le Radio Samoa, susuga Papaliitele Lafulafu Peo, le faletua ia Clara Cray, mo se tau faapupulaga atili o le auga tonu o le savali e pei ona latou savalia ai i le aso na sosoo ai, Aso Toonai.

Saunoa le tamaitai o Clara, o le mataupu lenei a lo latou aiga, e faasino tonu i nisi o o latou fanua umia saoloto o loo iai i Samoa, i Tuloto i Apia, ma Lotopa. O le tausaga e 2003 lea na faia ai le faamasinoga, ma ona e lei mae‘a ma aumaia se iuga a le faamasino, o lea sa iai le taofiga a le faamasinoga (caveat) e taofia ai le faia o se faaiuga i le fanua, seia vaganā ua aumai se faaiuga a le faamasinoga e tusa ai o le mataupu na faia i le tausaga 2003.
Peitai o le faanoanoaga tele lea i le aiga, ina ua logotala o le masina o Mati i le tausaga talu ai, 2014, na aveesea faamalosi pe faasolitulafono ai le aveesa o lena taofiga, ma ua mafai ai ona faatau faamalosi ai lea fanua (mortgagee sale) o le aiga i Tuloto.

Na saili le aiga i le matagaluega o Puna‘oa Faalenatura ma le Siosiomaga (MNRE) o latou lea o loo iai uma faamaumauga o fanua umia saoloto o le atunuu, ma na ta‘ua ai e se tasi o Ofisa Sili lagolago o lea matagaluega, o le faatonuga na avatu ia te ia mai le Loia Sili o Samoa, ina ia aveesea loa le tusi taofi lea sa iai i lea fanua i Tuloto.

O le taimi lava na aveesea ai lea taofiga, na avanoa ai loa lea fanua mo le faatau atu, lea ua faatuina ai nei le kamupani a le Samoa Stationery And Books Limited (SSAB), o le pisinisi a le faletua o le Loia Sili a le malo o loo tulai mai nei.
O le isi itu sili ona faanoanoa ai le fanau a le tina ia Maria Kolokita, ona o le faamalosia ona sua ese tuugamau o nai o latou mātua sa lagomau ai i le fanua i Tuloto, ae ua liutofaga atu i le fanua maliu a le malo i Vailele; o se itu sili ona maulalo i manatu o le aiga, i le faia o nei gaioiga uma e aunoa ma so latou maliega.

O nei mea uma ua faia lava, ae o loo faatali pea le tina ma le aiga i le iuga o le faamasinoga lea sa faia i le 2003; ma e tele foi taimi na taumafai atu ai se talosaga i le Faamasino Sili, ae o loo faataamilo pea lenei mataupu, ma leai lava se faamatalaga ma‘oti mai le Faamasino Sili.

O le tamaitai loia ia Ruby Drake na tulai muamua mo le mataupu a le aiga lenei, peitai ina ua tulai mai faafitauli e pei ona ua faatau ese atu ai nei faasolitulafono o latou fanua, na lē toe faaaogāina ai loa e le aiga le auaunaga a lea tamaitai loa, ae ua latou sulufai loa i se fesoasoani mai le afioga i le tamaitai loia Samoa o loo faamautu i Aukilani, le Afioga Leuluaialii Olinda Woodroffe, e oo mai le taimi nei.

O vaega la nei o loo finauina e le tina ia Maria Kolokita ma nai ona alo:
• O loo faatali pea se tali i le mataupu o le faamasinoga i le 2003 lea ua matuā umi o faatalia.
• Le aveesea faasolitulafono o taofiga a le faamasinoga in a fanua (caveats).
• Le lē usitaia o le Poloaiga a le Tulafono ina ia faatumauina pea ona iai le taofiga i fanua i Tuloto, a o faatali ai se faaiuga a le faamasinoga.
• Le suaina ese ma faatama‘ia le fale o le aiga sa iai i le fanua.
• Le aveesea faasolitulafono o tuugamau o mātua o Maria mai Tuloto ae avatu i se fanuatanu a le malo.
E lē gata i lea, e iai le talitonuga o le aiga o lenei tina, ua matuā fesiligia lava le faaaogāsese o le malosiaga poo le paoa o le Loia Sili, ma o se mea ua tatau ona faia i ai ni suesuega.

O le tina ia Maria e mai se fanauga e to‘a 7 (6 tama ae na o ia le tamaitai o le fanauga, ma o ia foi le ui‘i). Ua maliliu uma ona tuagane, ae toe o ia le sui o le latou fanauga o loo soifua mai.

E ese mai la le savali tetee a le aiga i le Aso Toonai talu ai, e pei ona saunoa le sui sooupu mo le aiga, o le a latou finau pea ina ia aumai se faamasinoga tonu mo lenei mataupu, aemaise o mea totino ma measina e pele i aiga.

O se faafetai mai le aiga o alo o le tina ia Maria Kolokita Kirita Pune:

“E muamua lava sii le viiga i le Atua, ona o le aso ua matagofie. E momoli atu ai le faafetai lava i ē sa lagolago mai, ma fesoasoani mai i lenei mataupu faigata.
E lē tele ni upu, ae tatou te faamoemoe lava i le alofa i le Atua e fesoasoani mai.
Ia faamanuia atu le Atua ia outou uma. Manuia lava fuafuaga mo lenei aso.

I le ava ma le faaaloalo lava
Faafetai lava,
Soifua ma ia manuia,

Puleiti Clara Gray
(Sooupu a le aiga e fai ma sui o le tina ia Maria Kolotita)
Solo Tetee o le Filemu a le aiga ma i latou na lagolagoina le finau a le tina o Maria Kolokita Kirita Pune

Tina ia Maria Kolokita Kirita Pune