Faapologa e aitu le aiga ma Leoleo

O le masina fou o Tesema e atoa iai le ono tausaga talu ona tupu le osofaiga a aitu ile fanua ma fale o tagata ole aiga ole alii o Setu Kome i Falelauniu.

Na valaau leoleo mo se fesoasoani, ae ua fiu ai foi ma leoleo ia. Ile faamatalaga molimau  a Setu, na iu lava ina faapea ane foi ma leoleo o latou laa o, e lē o ni tagata oloo tau‘aia ane maa.

“Tusa ole ta ole valu ile afiafi ole Aso Toonai na amata ai ona faapologa le matou aiga. Taimi lena e leai uma nei fale ma ni tagata se toatele na matou tuaoi. E lei iai foi se matou moli eletise, e leai foi se matou paipa. Peitai e iloa lava le iai o tagata pe a o tamaiti fai taaloga ile auala ma pisapisao ai lava.”

O fanua tuaoi ia, sa na‘o togavao lava sa iai, auā na asa uma e leoleo na pavao i lea po na osofai ai le matou aiga e tau‘aiga maa. Ole taimi lea e lua fale ole aiga nai iai, ole fale na taoto ai lona tamā ua tausi esea, ma le isi fale na nonofo ai lona tuafafine ma lana fanau.

Ole fale lea o lona tuafafine na amata toulu ai maa i totonu, ae oloo taooto ai le masaga. Na amata o maamaa lilii, ae alualu a‘e lava ua faasolo ina tau‘ai ane maa lapopoa, ae ua agai mai tua ole fale.

E lei toe faatali Setu, ae tolotolo e mata‘i le ala maa, ae faafetaui atu iai a latou foi maa. Ae ua avea lena ma mafuaaga ole faatetele ane ai loa o luuga maa laiti ma le lapopoa.

Ua lē mafai lava ona faatonutonu le o ane a maa, ma valaau ai loa leoleo, ona ua malomaloa luga o apa, ma le fataipu ua taei uma i maa na toulu iai.

Taunuu leoleo ma faasusulu solo a latou moli uila ma sulu, ae ua atili ai le taufai alu ane o luuga maa, mai itu uma e fā ole fanua. Ua amata foi ona tumutumu atu tagata mai le pitonuu o Sogi, fesagai ma le fanuatanu ole Sunami i Tafaigata.

O tagata ia na o atu foi latou e fesoasoani e saili le ‘au tau‘aimaa, ae ua leai lava. Ole mea na ofo ai Setu ma lona aiga, ona ole alu ifo ale timu maa mai itu uma e fā ole fanua ma toulu i autafa o tagata o laulaututu. E leai ma se tagata e oo lava i leoleo na lavea ise maa, e na ole pisipisi ma taei salalau o maa i va o tagata ae leai ma se isi na lavea ai.

Ua alu alu le taumafaiga a leoleo, ma faapea ane loa ole a toe foi, ae o iina na talosagaina ai e Setu mo le aveesea mai lea o lona aiga, e aofia ai ona mātua ma tuafāfine ma tamaiti uma, mai Aleisa. Na faapena ai lava ona uta ile taavale a leoleo. Peitai ole taimi foi lena ua amata lemu ifo lava ona vasa‘i le toulu a maa i luga ole palapala ma luga o apa, ae lē ole fataipu.

Ile molimau a Setu, o maa na toulu e nuti lilii pe a pa‘ū ile palapala, faapena foi le faalogo atu ile toulu a maa i luga o ipu ma ulo na iai ile fataipu. Ae ose tulaga na faateia ai le latou aiga, ile malama ane ole taeao ole Aso Sa na sosoo ai, e leai ma se ipu o ta‘e, leai ni maa o paepae ile fanua, vaganā ai luga o apa ole fale na tumu i maa na toulu iai.

“O iina na matou iloa ai e lē oni tagata na tau‘aia le matou fale, e oo lava i leoleo sa latou sulu solo ma feoai ma fana e leai ma ni tagata na latou iloa.”

Ole mea nai iai, a o atu i luma tagata e sue ae sau i tua le timu maa, a o atu i autafa, ae tau‘ai mai le isi itu, ma faapena ai lava.

“Ua malilie foi leoleo e ave lo‘u aiga i Aleisa. Oute tago atu e sii le toeaina lo‘u tamā ile taavale a leoleo ae ou pa‘ū. Na ona aveese atu lava ole toeaina, uma ma le tau‘aiga ole fale.

Ole aso na sosoo ai na oso ai le ma‘i ole isi o‘u tuafafine ae ua fiu e taumafai faamalologa ale faifeau. Ma fai loa le tonu, e alu le faifeau ma ave le teine e nofo i lona fale.”

E talitonu Setu, e foliga mai e feita aitu ile pisapisao o tamaiti o lona aiga. Na amata mai ile taimi lena, ona ou vaaia tagata ile auala. Ile lima ile vaveao oute usu ai e faigaluega, oute iloa lava tagata e mulimuli mai tua, ae oute fiu e faatali.

Ole 2015 na toe osofaia ai foi le fale o Setu, ina ua faaola lona moli fou. Na pa‘ū sa‘o mai ai lava le ‘alā i totonu ole fale, ae susū pei ose maa vai. Peitai ole taimi lena e lei ola mai ni paipa. Masalo ai e feita aitu ina ua vaai mai ua fai le isi moli susulu o lo‘u fale.

“Ole taimi nei, ua mapu le matou aiga, ae oloo iai lava pa‘ō masani, ae e lē o toe fefe ai se isi. Ma ua faaola faasoloatoa ai nei lava le matou moli.

E iai masaloga oloo tatanu ai ni tagata o aso la i fanua nei, auā sa vaaia lava i taimi faatoa teteu le fanua lea, ni li‘o maa faapei ose fanua maliu ma e omo foi i lalo. Ole taimi nei, ua ea i luga lea vaega ole fanua ma ua lē o toe iloa ni maa sa iai.

Ua maliu le tamā ia Kome, ae tuu ai na’o le tina ia Selina ma le fanau, ma ua latou tausia lava le faaeteete ona toe soona pisapisao o tamaiti ae o laau pese faamalomaloā. Aemaise ai o lea foi ua amata ona see atu i taimi o aso fiafia, e feei leotetele ai foi laau pese ma faiga fiafia a aiga.

“Ae masalo ona ua tumutumu mai aiga ma malamalama atoa i moli le mea nei, ua lē toe tau‘aia ai le matou fale vaganā ai lava isi uiga faaalia e iloa pe a pē le moli.