Faaaogāina o isi Auala e Foia ai Faafitauli

(Alternative Dispute Resolution)

 

Mo tatou uma na ola mai i Samoa, tatou te iloa uma lava le tāua i le tatou aganuu o le faaaogāina o IFOGA poo se faatoesega aloaia e foia ai ni faafitauli matuia e tulai mai i le va o tagata Samoa.

A tatou silasila toto‘a i IFOGA, ma auala uma e faaaogāina i lenei faatoesega faasamoa, e iai le ufiufi o ao o latou o ifo i ietoga, e matuā loloto le uiga o lenei auala i totonu o le tatou aganuu e foia ai faafitauli.

Ou te lē iloaina nisi atunuu latou te faaaogāina se auala matagofie ma telē lona aogā i mea e tutupu mai i totonu o nuu ma alalafaga, ma va o aiga.

O totonu o nuu ma alalafaga, e tele lava ina foia faafitauli i ni faaiuga faia e matai o le nuu. A iai faalavelave e tutupu mai i totonu o nuu e tutū faifeau o Lotu i totonu o nuu ma fai le latou tiute e aioi i matai i auala e tausi ai le filemu.

O Samoa o se atunuu e iai auala e opogi ai le nofo filemu, ae lē o se atunuu sa faamoemoe na ona telefoni o leoleo ma ave mataupu i fale faamasino. Pe aisea ua tatou faalēaogāina ai nei auala na uia mai e o tatou tuaa ma mātua ua fai i lagi folauga?

Ua ou laga lenei mataupu ona o le tele o mataupu lenei ou te tulai ai i Niu Sila ma Ausetalia, o mataupu i totonu o Lotu.

Ae pagā lenei e sulu mai i se fesoasoani faaloia, ua matuā malepelepe lava le vafealoai. Tiga le taumafai atu faaloia i le amataga, e omai itu e lua lea ua vevesi e soalaupule se mataupu i auala ia e iai i Niu Sila e ta‘u o le “Mediation”, o le tele lava o Ekalesia, e omai ma faatonuga, e ave le mataupu i le fale faamasino.

Ona o le tulaga o le loia, e fai le faatonuga lea ua manao ai le client, pe a lē taliaina le fautuaga a le loia, o le tele ia o mataupu ia e i totonu o fale faamasino, atonu ana faaaogā auala na masani ai tatou Samoa e faato‘ato‘a ma saili se fofo o faafitauli e tulai mai, a o lei loloto ma malepelepe va o tagata o loo afaina, e lē tele ni vevesi i totonu o lotu, aiga, ma ni faalapotopotoga o tatou iai. E lē tele foi ni tupe ma taimi e alu i ni faamasinoga e fai mai e le faamasino le faaiuga.

E ese le tāua tele o le taumafai e soalaupue mataupu tau lotu i lotoifale a o lei aveina se mataupu i se fale faamasino ona o tulaga nei:

• O le faamasino e faia le faaiuga, afai o se faamasino e lē alu i se lotu, ma lē malamalama i le faasamoa poo aganuu a isi tagata ia e i Niu Sila e fai lana faaiuga i mea na te iloa, e tusa pe sese i le tatou talitonuga ma mea o tatou iloaina faasamoa. Pau le mea e fai o le toe alu o isi tupe e apili, pe taatia loa se faaiuga e lē fetaui ma lē sa‘o, ae o tagata lotu ua faia‘ina e lolotu i se isi lotu.

• A malepelepe va o tagata lotu, e afaina ai ma va o aiga, va o mātua ma fanau, ma va o tagata Samoa lava ia na lelei ma māfana mafutaga, a o lei tutupu faafitauli.

• E taugata i mea tautupe faamasino aemaise lava faamasinoga i fale faamasino maualuluga. E tele taimi e alu ai i aiaiaga i vaega eseese.

• E tele a mataupu tau lotu e lē o patino tonu poo ā vaega e tatau ona aiaia e fale faamasino, poo ā vaega e lē ni mataupu e aiaia e le fale faamasino ona e faapea o matupu tau Tusi Paia.

 

E tele nisi vaega, ae lē lava le avanoa i le tatou pepa lenei e ta‘ua uma atu ai.

 

O le Fautuaga:

Ia lava le tofa mamao i ē o taitai ma tagata matutua i totonu o aulotu, faaaogā auala na tatou ola mai ma tatou Samoa, e taumafai e faato‘ato‘a ma foia faafitauli e tutupu mai.

Aemaise lava Ekalesia e iai totonu papalagi ma nisi mai isi atunuu e ese mai i tagata Samoa. Tautuana ma tatou Samoa, aua le faatogafiti ona faaaogā e tagata mai isi atunuu, poo papalagi foi tagata Samoa – iu ane ua misa lava le isi Samoa ma le isi Samoa, ae lafi i tua le tagata ma mafua ai le vevesi.

E mafai ona faafesootai se loia i le amataga lava o se mataupu e tulai mai, mo se fautuaga a o lei vevesi tele le mataupu. Ae o le mea e sili ona tāua o le faafesootai o se loia e malamalama i mea tau lotu, malamalama i le aganuu, malamalama i isi ituaiga auala e foia ai faafiauli, e ese mai i faamasinoga e fautuaina se Ekalesia, aulotu, community, i auala e tatau ona uia, a o lei loloto ma lavelave se mataupu.

E lē gata i le tāua o le tausi o le filemu, e laitiiti mamao lava tupe e alu i fautuaga, i lo tupe ma taimi e alu i faamasinoga. E sili le puipuia na i lo le togafitia.