Ole umi o taatitia mataupu a aiga ile faamasinoga o talosaga toe iloilo a le faamasinoga o Fanua ma Suafa, ole umi foi lea o nofo faatali aiga ise tali o a latou talosaga apili ini faaiuga ale faamasinoga o Fanua ma Suafa ua mae‘a ona fofogaina.
E lē se faafitauli fou ona e iai mafuaaga e pei ole lē mafai ele Pelesetene ona tagofia ona e iai ona aafiaga. A saili atu foi la ini faamasino ole faamasinoga maualuga ae iai foi se aafiaga poo se conflict of interest ise mataupu, ona faapena lea ona taatia ai lava e lē faia iai se galuega.
Ole afioga Tagaloa Sale Kerslake sa seei ile tofi Peresetene, na ia tuua le tofiga ile tausaga nei ae oloo iai pea talosaga apili a nisi o aiga nate lei suesueina ile tulaga ole iloilo pe talia pe teena ona ua faaalia ele Ofisa Sili ole Matagaluega o Faamasinoga, e iai aafiaga ole Peresetene i lena taimi.
Ile sefulu o tausaga o seei lea tamalii ile tofi Pelesetene o Faamasinoga o Fanua ma Suafa ua faaalia e Papalii e 145 talosaga apili mai le tausaga e 1992 e oo mai ile tausaga e 2012 sa lē mafai ona iloiloina ona o mafuaaga e pei ona ia ta‘ua, o aafiaga tau sootaga ole Peresetene i itu oloo lotolotoi ile toe suesueina ose faaiuga ale faamasinoga maualalo.
A fua ile 24 o tausaga o taatitia pea mataupu nei e 145, o lea faatoa mafai ona valaau ma faatulaga aso ma masina e suesueina ai le tele o nei talosaga apili ina ua filifilia le afioga Fepuleai Atila e tauaveina le tofi Peresetene.
O nisi o mataupu ua maliliu i latou sa faauluina talosaga faapea ma i latou oloo faatūtū iai se apili. “E moni e iai le tulaga lena peitai tusa lava poo le umi o tausaga o taatitia ni talosaga, e lē mafai lava ona tuua ai le tiute ole faamasinoga ole valaau ma iloilo e iloa ai le talia ose apili mo le suesueina poo le teena”, na saunoa ai le Ofisa Sili.
Na faaalia foi ele Susuga Papalii, o mataupu e 145 na tuua mai talu le tausaga e 1992 ile 2012, ole tele lava ua talia mo le suesueina ae pe na‘o le lima ni talosaga apili ua lē talia.
Ua faatulaga nei o Ianuari e oo ia Aperila ole tausaga fou 2017 ole a faagasolo ai le suesueina o apili nei ua maua le 24 tausaga o taatitia e lei suesueina.
“Oloo taumafai lava le faamasinoga e faatino ona tiute e tusa o aiaiga ole tulafono ile suesueina o nei mataupu ae e lē mafai ona alofia le umi o tatali aiga ia latou mataupu pe afai e lē mafai ele Pelesetene poo se faamasinoga ole Faamasinoga maualuga ona tagofia ona oni aafiaga faaletagata i itu o mataupu e faaulu mai mo le toe suesueina ose faaiuga”.
